«veterinariya» ixtisosligi bo’yicha oliy o’quv yurtlari uchun qo’llanma

 

---

181 
31-mashg’ulot.
 OZIQA TOKSIKOZLARI.
 
Reja: 
1.
Zaharlanishlarning tasnifi va birinchi yordam ko’rsatish
tartibi. 
2.
Trixodesmotoksikozning ertachi diagnostikasi, davolash va
oldini olish tadbirlari.
Mashg’ulotning maqsadi:
talabalarga otlarni trixodesmotoksikoz 
kasalligiga ertachi tashhis quyish va uni ertachi davolash usulini hamda 
zaharlanishlar paytida birinch yordam ko’rsatish tartibini o’rganish 
Kerakli jihoz, reaktiv va asbob-uskunalar:
jadvallar, slaydlar, 
gerbariylar, kampirchopon o’simligi o’rug’ining namunalari, kasal ot, 
fanindoskop, termometr, perkussion bolg’acha, plessimetr, naperslyanka 
nastoykasi. Strofantin nastoykasi, glyukoza poroshogi, xlorogidrat (yoki 
10%li analgin), 5%li natriy xlorid eritmasi, eritma quyish tizimi, shpris 
va steil ignalar. 
Mashg’ulotning borishi:
Oziqa toksikozlari deb hayvonlarga oziqa 
sifatida beriladigan o’simliklar va boshqa oziqalar tarkibidagi zaharli 
moddalarda organizmning zaharlanishi tushniladi. Organizmda zaharli 
moddalarning hosil bo’lishidan kelib chiqadigan kasalliklar 
autointoksikasiyalar
deb ataladi.
Zaharlanish ko’pincha zaharli xususiyatli oziqalarning (ayiqtovon, 
kampirchopon, bangidevona, kakra, oqquvray) vegetativ qismlarini 
dag’al oziqalarga urug’larini omixta yemga qo’shilib organizmga 
tushishidan kelib chiqadi.
Oziqalar noto’g’ri saqlanganda va hayvonlarga qayta tayyorlab 
berilganda zaharlilik xususiyatiga ega bo’lishi mumkin. Bu paytda 
oziqalarda bakteriyalar va zamburug’lar rivojlanadi, ularning hayot 
faoliyati davomida hosil bo’ladigan zaharli moddalar (toksinlar) 
intoksikasiyaga sabab bo’ladi. 
Zaharli o’simliklarning vegetativ qismlari va urug’laridaga zaharlar 
tashqi muhit ta’sirida juda sekin parchalanadi va ularning hayvonlar 
tomonidan iste’mol qilinishi ko’pincha yashirin holda kechadigan 
surunkali zaharlanishlarga olib kelib, ularning sog’ligi, mahsuldorligi va 
ko’payish funksiyalariga salbiy ta’sir ko’rsatadi. 
Sabablari va zaharlanish manbalarining turiga ko’ra, zaharlanish-
larning qo’yidagi turlari ko’p qayd etiladi:
1.
Zaharli o’simliklardan zaharlanishlar (fitotoksikozlar). 
2.
Osh tuzi va karbomiddan zaharlanish. 

---

182 
3.
Qishloq xo’jalik o’simliklarini texnik qayta ishlashdan 
olinadigan oziqalardan zaharlanish 
4.
Zaharli zamburug’lar bilan zararlangan oziqalardan
zaharlanishlar (mikotoksikozlar). 
Oziqa toksikozlari ko’pincha cho’chqalarda, yirik shoxli va mayda 
shoxli hayvonlarda, kam hollarda qushlar va mo’ynali hayvonlarda qayd 
etiladi.