«veterinariya» ixtisosligi bo’yicha oliy o’quv yurtlari uchun qo’llanma

Rivojlanishi.
Rasionda temir va shuningdek, kobalt, mis, rux 
elementlarining yetishmasligi gemoglobin, muskullar mioglobini, gem 

---

178 
saqlovchi fermentlar: sitoxromoksidazalar, sitoxrom, peroksidazalar va 
boshqalar 
sintezining 
kamayishi, 
oksidlanish 
- 
qaytarilish 
jarayonlarining susayishi bilan kechadi. Eritropoezning jadalligi 
pasayadi, to’qima va a’zolarning kislorod bilan ta’minlanishi 
yomonlashadi va oqibatda gipoxrom anemiya rivojlanadi, moddalar 
almashinuvi izdan chiqadi.
Temir yetishmaganda birinchi navbatda qizil ilikda qon shaklli 
elementlarining hosil bo’lishi jarayoni buziladi. gemoglobin sintezi 
susayadi va uning eritrositlar tarkibidagi konsentrasiyasi pasayadi. 
Eritropoezning susayishi oqibatida gipoxrom anemiya, oksidlanish va 
qaytarilish jarayonlarining chuqur buzilishlari kelib chiqadi. Kislorod 
tanqisligi rivojlanadi. qonda to’liq oksidlanmagan mahsulotlarning 
to’planib qolishi oqibatida asab, yurak qon tomir va boshqa tizimlarning 
funksiyasi 
buziladi. 
Umumiy 
gipoksiya 
jarayonining 
kompensasiyalanishi sifatida pul’s tezlashadi, yurakning daqiqalik hajmi 
ortadi va yurak muskullarining gipertofiyasi rivojlanadi. To’yimli 
moddalarning hazmlanishi buziladi. 
Belgilari. 
Klinik belgilar cho’chqa bolalarining 7 - 15 kunligida, 
buzoqlarda esa keyinroq namoyon bo’ladi. Shilliq pardalarning oqarishi, 
terining quruqlashishi va oqarishi, teri qoplamasi yaltiroqligining 
pasayishi, hurpayishi, sinuvchan va tushuvchan bo’lishi kasallikning 
xarakterli belgilari hisoblanadi. Ishtaha o’zgargan bo’lib, kasallangan 
yosh hayvonlar devorlarni yalaydi, oxirlarni kemiradi, to’planib qolgan 
siydikni ichishga harakat qiladi, qo’zilar onasining junlarini yalmaydi. 
Ich qotishi yoki ich ketishi kuzatilishi mumkin. Qonda gipoxrom 
anemiya, ya’ni eritrositlar sonining biroz kamayishi, tarkibidagi 
gemoglabin konsentrasiyasining esa keskin kamayishi, qonning rang 
ko’rsatkichining 0,8 dan past bo’lishi qayd etiladi. Qondagi 
gemoglobinning miqdori cho’chqa bolalarida 40 - 50 g/l, qo’zilarda - 54, 
buzoqlarda - 75 g/l gacha kamayadi. Eritrositlar soni cho’chqa bolalarida 
3 mln/mkl, qo’zilarda - 4 mln/mkl, buzoqlarda - 5 mln/mkl gacha 
kamayadi. Qon zardobidagi temirning miqdori 100 mkg% dan past 
bo’ladi. 
Kasallangan 
cho’chqa 
bolalarida 
holsizlanish, 
umirtqa 
pog’onasining bukchayishi (kifoz), harakatlanganda gandiraklash 
kuzatiladi, hayvonning ishtahasi yo’qolib, gipotrofik bo’lib qoladi. Ko’p 
yotadi, ich ketishi, ich qotishi bilan almashinib turadi. Tezak to’q 
qo’ng’ir rangli, qo’lansa hidli, tarkibida hazm bo’lmagan oziqalar va 
shilimshiq suyuqlik bo’ladi. Tana xarorati normal yoki subnormal, pul’s 

---

179 
va nafas tinch turganda normal holda va kuchsiz mexanik ta’sirotlar 
oqibatida juda tezlashgan bo’ladi. Kasallik rivojlanib borgan sari pul’s 
kichrayadi, sust to’lishadi. Yurak tonlari, asosan birinchi ton, ko’chayib, 
ba’zan endokardial shovqinlar paydo bo’ladi.
Alimentar anemiya bilan kasallangan buzoqlarda ishtahaning 
pasayishi, shilliq pardalarning oqarishi, jigarning kattalashuvi, o’sish va 
rivojlanishidan qolish belgilari xarakterli bo’ladi. Diareya va 
pnevmoniya kuzatilishi mumkin. Anemiya ko’pincha dispepsiya va 
boshqa kasalliklarning oqibatida ikkilamchi kasallik sifatida kelib 
chiqadi.