«ветеринария» ихтисослиги бўйича олий ўҚув юртлари учун қЎлланма ички юқумсиз касалликлар фанидан

Гипопластик ва апластик анемиялар (Anaemia hipoplastica et aplastica)- қон ишлаб чиқарилишининг ҳамма қисмларини ҳамда эритропоэзнинг бузилиши билан ўтадиган касалликлар бўлиб, қон ҳосил қилувчи ҳужайраларда пролиферация ва табақаланиш жараёнларининг бузилиши билан характерланади. Апластик анемия пайтида суяк мугузининг чарчаши туфайли нафақат эритропоэзда балки лейкопоэз ва тромбопоэзда ҳам чуқур ўзгаришлар кузатилади. Шунинг учун анемия билан бир вақтда лейкопения ва тромбоцитопения кузатилади.
Сабаблари. Гипопластик ва гипорегенератор анемиялар ҳайвонлар рационида ва организмда сурункали равишда протеин, темир, кобальт, мис, С, В₁₂ витамини, фолат кислотаси етишмаслигидан келиб чиқади ҳамда сурункали гастроэнтеритлар ва гепатитларнинг асорати сифатида кузатилади. Шунинг учун уларни алиментар анемиялар деб ҳам аталади.
Турли кимёвий воситалар (қўрғошин, рух, сурьма, мишяк, бензол, толуол), дори воситалари (сульфаниламидлар, нитрофуранлар, ўсмаларга қарши антибиотиклар), сурункали микотоксикозлар (фузароитоксикоз, стахиоботрио-токсикоз), модда алмашинуви бузилишлари (кетоз, В гуруҳи ва С витаминлари гиповитаминозлари) оқибатида келиб чиқадиган сурункали гипопластик анемиялар кейинчалик, апластик анемияларга айланади. Сурункали тарзда кечадиган юқумли ва паразитар касалликлар пайтида (туберкулёз, паратуберкулёз, отлар юқумли анемияси, лептоспироз, аскаридоз ва б.), лейкоз, ионланувчи радиация таъсирида ҳам гипопластик ва кейинчалик, апластик анемиялар ривожланади.
Белгилари. Клиник белгилар қон ишлаб чиқаришнинг қайси звеноси бузилганлигига кўра ва касалликнинг давомийлигига кўра турлича бўлади. Умумий белгилардан ҳолсизланиш, тез чарчаш, маҳсулдорликнинг пасайиши, тахикардия ва ҳансираш кузатилади.
Касалликга хос белгилар сифатида шиллиқ пардалар ва терининг пигментсиз жойларининг оқариши ва қон қуюлишлари, оғиз шиллиқ пардасининг яллиғланиши, яралар пайдо бўлиши, ҳазм тракти ва нафас йўлларининг яллиғланиши кузатилади. Гипопластик анемия пайтида касал ҳайвон қонида эритроцитлар ва гемоглобин миқдорининг камайиши, вояга етмаган эритроцитларнинг пайдо бўлиши, қоннинг ранг кўрсатгичининг 0,7 дан паст бўлиши характерли бўлади.
Апластик анемия билан касалланган ҳайвон қонида суяк илигидаги чуқур функционал-таркибий ўзгаришлар туфайли эритроцитлар сонининг кескин камайиши, гемоглобин миқдорининг эса меъёрлар чегаресида бўлиши қайд этилади. Баъзан полихроматидлар ҳам пайдо бўлади, пойкилоцитоз, анизоцитоз ва ЭЧР нинг тезлашиши, шунингдек лейкоцитлар ва тромбоцитлар сонининг камайиши кузатилади.
Ташхис анамнез маълумотлари, характерли клиник белгилар ҳамда қонни ва суяк мугузини лаборатор текшириш натижалари асосида қўйилади.
Қиёсий ташхисда микотоксикозлар, нурланиш касаллиги, лейкоз, отлар юқумли анемияси, чўчқалар ўлати ҳамда бошқа турдаги анемиялардан фарқланади.