Назорат учун саволлар
1.
Касб – ҳунар, мутахассислик ва малака ҳақида тушунча
2.
Техника ривожланиш таъсирида иҳчилар касбий таркибининг узгариши.
3.
Касбларнинг гурухланиши ва касблар руйхати.
4.
Касб – ҳунар таълимининг ахамияти ва вазифаси.
5.
Касб – ҳунар таълимини бошқариш.
14– мавзу: Ишлаб чиқариш таълими методлари
Р е ж а:
1. Таълимнинг асосий шакли – дарс.
2. Ўқув устахонасидаги таълим методикаси.
3. Таълимда ишлаб чиқариш илгорлари тажрибасидан фойдаланиш.
4. Ишлаб чиқариш таълими методлари ҳақида умумий тушунчалар.
5. Огзаки ва кургазмали методлар.
6. Амалий методлар.
7. Тажриба – амалий ишлар.
8. Таълим методларини танлаш.
Асосий тушунча ва иборалар:
таълимнинг асосий шакли,
ўқув устахонасидаги таълим методикаси,
ишлаб чиқаришда илгорлар тажрибасидан
фойдаланиш, ишлаб чиқариш таълими
методлари, огзаки методлар, кургазмали
методлар, амалий методлар, тажриба
– амалий ишлар, таълим методларини танлаш.
Аниқлаштирилган ўқув методлари (талабанинг вазифалари)
Талаба бу мавзуни тула узлаштиргандан сунг
Таълимнинг асосий шакли – дарслигини тахлил килади.
Ишлаб чиқариш таълимининг шакллари схемасини чизади.
Ўқув устахоналарида ўқувчилар томонидан бажариладиган иш
турларига караб машгулотларнинг хилларини санайди ва тахлил килади.
К ўрсатмали юл–юрикни ифодалайди.
Ишлаб–чиқариш илгорлари тажрибасидан фойдалана олишини ифодалайди.
Ишлаб–чиқариш таълимининг илгор усталари энг яхши иш методларини
танлашда мавжуд схемадан фойдалана олади ва тушунтира билади.
Илгор технология ва ишлаб чиқариш илгорларининг меҳнат усулларини
мофакиятли ўрганишдаги шартларни тушунади ва тахлил килади.
Ишлаб чиқариш таълими методларини билади.
Ишлаб чиқариш таълими методларининг таснифини схемали куринишда
тасвирлай олади.
Огзаки ва кургазмали методларни ифодалай олади.
Амалий методларни тушунади.
Тажриба–амалий ишларни мазмунини тушунади ва тахлил килади.
Таълим методларини танлашни билади.
1. КХКларида ўқув ишларни тугри ташкил қилиш, ўқувчиларнинг
ўқув дастурида кузга тутилган ўқув материалларини тизимли ўрганиш
ва пухта узлаштириш ҳамда онгли ишчиларни тарбиялашга шароит яратади.
КХКларида ўқувчиларнинг ўқув ишлаб чиқариш фаолияти турли
ташкилий шакллари кечади.
Ишлаб чиқариш таълимининг ташкилий шакли деганда ўқув- ишлаб
чиқариш фаолияти учун ўқувчилар жамоасини ташкил этиш юллари, бу
фаолиятга раҳбарлик қилиш шакллари, шунингдек ўқув машгулотларини
курилиш структураси тушунилади.
Ишлаб–чиқариш таълим жараѐни (2–расм) таълимнинг турли шакллари
билан таъминланади. Таълимнинг асосий формаси дарс хисобланади. Бу
КХКдаги ўқув ишини ташкил этишнинг назарий ва ишлаб чиқариш
таълимидаги асосий шаклидир.
UKUV USTAXONALARIDA
KORXONA,TsЕXLARDA,MЕXANIZATsIYa-LAShGAN
SAFLARDA, KURILISh VA XOK.
MUSTAKIL BULIMDAGI DARS
ISHLAB CHIQARISH TA`LIMINING SHAKILLARI
3-расм.
Ишлаб чиқариш таълими дарси– ўқувчиларнинг барча гурухларини бир
хил шароитда, ягона дидактик вазифанинг бажарилишини таъминлайдиган
ташкилий шаклидир. (масалан: ўқув ишлаб– чиқариш устахоналари,
ўқув хужаликлари, ўқув ишлаб чиқариш цехлари ва хоказо). Ўқувчилар
фаолияти ва таъминоти жараѐни, шунингдек доимий тайѐргарликни
методлари ва дидактик воситаларни тугри танлашни таъминлайди.
Хусусан дарс фронтал гурух шаклида ўқувчилар ўқув материалини
бир вактда бир хил ишларни бажарган холда урганадилар. Бу шакл укитиш
учун жуда кулай шароит яратади ва шунинг учун ундан биринчи навбатда
фойдаланиш зарур.
2. КХКдаги ишлаб–чиқариш таълими дастлабки пайтларда коллеж
ўқув устахоналарида, хужаликлар томонидан ажратилган ўқув даласида,
ўқув устахоналарида ўқувчилар томонидан бажариладиган иш турларига
караб машгулотлар (дарс)нинг куйидаги хилларини куриб ўтиш мумкин:
машк дарслари, ўқув ишлаб–чиқариш буюмларини мустақил тайѐрлаш
дарслари, аралаш дарслар, К ўрсатмали ва назорат–текшириш дарслари.
Машгулот дарсларидан машк қилиш даврида фойдаланилади. Бу ерда етакчи
элемент, ўқувчилар томонидан машкларни ишлаб чиқариш ҳаракатлари
операцияларида кайта бажариш хисобланади.
Ўқув ишлаб чиқариш буюмларини мустақил тайѐрлаш дарслари
ишлаб чиқариш таълими асосий шарти сифатида утилади. Бунда ўқув
ишларини мустақил бажариш якка, бригадали ва фронтал (умумий
группавий) булиши мумкин. Бир хил иш қуроли ва бир асбоб куплаб бир хил
ишни умумгурухли бажарилаѐтганда (бир тракторда навбат билан машк
бажарилаѐтганда) уста гуруга факат умумий раҳбарлик қилиш билан хар бир
ўқувчига ѐрдам беради. Мустақил иш агар ўқувчи бригадада узининг
мустақил топширигини бажараѐтган булса, бригадали булиши хам мумкин.
Аралаш дарс барча айтиб утилган дарс хилларига хос булган
элементлар кулланиладиган дарсга айтилади. Хар бир дарснинг бош
вазифаси ва мақсади ўқувчилар томонидан дастур материалини фронтал
ҳамда режали равишда узлаштиришдир.
К ўрсатмали (инструктив) дарслар гарчан юл–юрик хар бир дарс
хилининг зарурий элементи саналсада кам учрайди. К ўрсатмали
дарслардан эксплуататцион характердаги касблар буйича таълим беришда
фойдаланилади. Бундай холларда дарсларда аппарат ва механизмлар намоиш
килинади, уларнинг тузилиши, иши, аллохида кисм ва узелларнинг узаро
UKUVCHILARNI
ZVЕNOLARGA
BULIB UKITISH
UKUVCHILARNI
MALAKALI BRI-
GADALARI SA-
FIGA KIRITISH
UKUVCHILARGA SHTATLI
ISH JOYLARIDA TA'LIM
БЕРИШ
ҳаракати тушунтирилади. Дарснинг бу хилига устанинг машина хайдашга
ургатишдаги К ўрсатмасини хам киритиш мумкин (тракторлар,
автомобиллар, авто кранлар ва бошкалар).
Назорат текшириш дарслари одатда ўқув даврининг охирида
ўқувчиларнинг мустақил ишга булган кобилиятини, уларнинг ишлаб
чиқаришга улгуришини бахолаш, шунингдек ўқув ишлаб чиқаришда
факат ўқувчилар эмас, балки уста фаолиятидаги камчилик ва ижобий
томонларни хам хисобга олиш мақсадида ўтказилади.
Ўқувчиларга ўқув устахоналарида таълим беришнинг хусусияти
шундаки, у ўқувчилар томонидан билимлар, малака ва куникмаларни
изчил ҳамда онгли узлаштириш принципларига риоя килинган холда
ўтказилади. Барча меҳнат ҳаракатлари, усуллари операциялари усиб
борадиган ишларнинг мураккаблиги ва аниқлиги тартибида урганилади.
Ўқув устахоналарида ўқувчилар меҳнат операцияларига кирувчи алохида
усул ва ҳаракатни эгаллайдилар.
Операцион мавзулар буйича объекни нотугри танлаш натижасида
машклар бажарилади. Педагогик жихатдан бу ўқувчиларининг ишларини
онгли бажаришга халакит бериб, уларнинг касбга булган қизиқишларини
сусайтиради, ишлаб чиқариш жихатидан эса материаллар, электр қувватини,
ѐкилгини ортикча исроф булишига олиб келади.
Кириш юл юриги операцияларини ўрганишнинг асосий таркибий
кисмлари устанинг асосий меҳнат усулларини методик жихатидан тугри ва
малакали намойиш қилишдир. Уларни ўқувчи узлаштириши лозим.
Кириш юл–юриги К ўрсатмали харитадан фойдаланиб машкларнинг
бажарилиши тартибини (анализ) тахлил қилиш мухимдир. Ўқувчилар
курсатилган усулларни такрорлайдилар ва харита мазмуни буйича саволларга
жавоб берадилар.
3. Ишлаб чиқаришга замонавий илгор техника ва янги технологиянинг
жорий этилиши муносабати билан ишларга техник саводхон булиш ҳамда
жуда сермахсул меҳнат қилиш каби талаблар ккуйилмокда. Ўқувчиларни
ишнинг илгор методларига хатто жуда оддий операциялар билан танишиш
жараѐнида хам ургатиш зарур. Чунки бу даврда ўқувчилар келгусида
фойдаланиладиган малака ва куникмаларни хосил киладилар. Илгорлар
томонидан кулланиладиган ишнинг энг рационал метод ва усуллари ѐш
ишчиларда бу усулларни такомиллаштиришга интилиш уйготади.
1.
Ишлаб чиқариш таълимининг илгор усталари энг яхши иш методларини
танлашда куйидаги схемалардан фойдаланадилар:
Иш урнини ташкил қилиш:
Иш урнини иш бажарилишига кадар керакли нарсалар билан таъминлаш:
Иш урнида асбоблар, мосламалар, техникалар, техник ҳужжатларнинг жуда
рационал жойлашуви:
Иш урнида техник хизмат к ўрсатиш.
2.Технологик жараѐнларни ташкил қилиш:
Технологик жараѐнларнинг энг кулай режимларини тадбик қилиш:
Механизацияни куллаш ва ундан фойдаланиш:
3.Меҳнат режимини яратиш:
Мақсадга мувофик меҳнат ҳаракатларидан кулланиш, уларнинг текисдалиги:
Меҳнат билан дам олишнинг алмашиниб туриши.
Ўқувчилар илгорларнинг иш тажрибасининг амалий жихатидан
моффакиятли чиккан томонларни эгаллашлари учун баъзи методик
усулларни тавсия этиш мумкин:
Танишиш, кузатиш учун завод ва техника кургазмасига саѐхатга
бориш: ишлаб чиқариш илгорларини иш схемасини ѐзиб олиш ва шаклини
чизиб олиш.
Ишлаб чиқариш наваторлари билан уларнинг иш жараѐнларида, ўқув
устахоналарида учрашув: КХКнинг собик ўқувчилари–илгорлар билан
учрашув:
Do'stlaringiz bilan baham: |