Vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Nomashinaviy axborotlar ta’minotini tayyorlash texnologiyasi
Nomashinaviy axborotlar bazasi mashinaviy ichki axborotlar bazasini shakllantirish manbai bo‘lib xizmat qiladi. Quyidagilar muammo sohasining nomashinaviy axborot ta’minotini tayyorlanishining muhim masalalaridir:

• 
  foydalanuvchi ilovasi vazifalarini hal etish uchun zarur axborotlami saqlovchi hujjatlar tarkibini aniqlash;
  
• 
  hujjatlar shaklini va axborotlar tuzilmasini belgilash;
  
• 
  foydalanuvchi vazifalarida ishlanadigan axborotlami tasniflash va kodlash;
  

§ 3.6. Axborot ta’minotining tarkibi va mazmuni 125 • hujjatlarni yuritish bo'yicha yo‘riqnoma va uslubiy materiallarni ishlab chiqish va qayta ishlash uchun axborotlami tayyorlash. Hujjatlarni tayyorlash. Hujjatlarni tayyorlash jarayonida hujjatlar va ularning rekvizitlari shakli bayonini tuzib chiqish kerak. Bu rekvizitlar odatda, hujjat shaklida qalin chiziq bilan aylantirib chiqiladi. Rekvizit hujjatlar bayonini jadval ko‘rinishida taqdim etish qulayroq. Har bir rekvizit uchun qisqartma belgi — rekvizit nomi belgilangan bo'lishi mumkin. Masalan, «Tayyor mahsulotlar nomenklatura — narx ko‘rsatkichi» hujjati (3.6-jadval) uchun rekvizitlar bayoni 3.7-jadvalda ko'rsatilgan. Har bir rekvizit uchun ko‘pgina belgilar tayinlanishi mumkin. 3.6-jadval Tayyor mahsulot nomenklatura-narx ko'rsatkichi Mahsulot kodi	Mahsulot nomi	O'lchov birligi	Bahosi

3.7-jadval Rekvizitlar tasviri (bayoni) Hujjat shaklining nomi	Rekvizitlar nomi	Rekvizitlar belgisi	Rekvizitlar xususiyatlari
			Turi	Uzunligi	Aniqliligi
Nomenkla- tura-narx ko'rsatkich	Mahsulot kodi	K.ODT	Ramz	3
	Nomi	NAME	Ramz	15
	O'lchov birligi	COUNT	Ramz	3
	Bir dona narxi	NARH	Sonli	5	3

Mashinaning ichki axborot ta’minoti
Mashina ichidagi axborot ta’minoti mashina tashuvchidagi axborotlar bazasini va uni yuritish vositasini o‘z ichiga oladi.
Mashina ichidagi axborotlar bazasi (MIAB), ma’lumotlar bazasining tuzilmasini, aniq fan sohasining mantiqan bog’langan ma’lumotlar modelini, shuningdek, mashina tashuvchilarda saqlanadigan alohida, o‘zaro bog’lanmagan keluvchi, chiqadigan va oraliq ma’lumotlami aks ettiradi. MBBT vositalari bilan qoTlab-quvvatlanadigan ma’lumotlar bazasida me’yoriy-ma’lumotnomali, rejali, ya’ni shartli-doimiy, axborot va tezkor, hisobot axborotlari saqlanadi (3.11 -rasm).




126


3 - bob. Milliy iqtisodiyotdagi axborot jarayonlari





3.11.- rasm. Mashina ichidagi axborotlar ta’minoti.
Mashina ichidagi axborotlar bazasini ishlab chiqishning muhim vazifasi mashina tashuvchida saqlanadigan ma’lumotlami unumli tashkil etish sanaladi. Mashina ichidagi axborotlar bazasi nomashinaviy sohadan reja va tezkor hujjatlaridan keladigan ma’lumotlami o‘z ichiga oladi. Mashina ichidagi axborotlar bazasining bir qismi vazifani hal etish jarayonlarida yuzaga kelishi yoki boshqa tizimlar aloqa kanallari bo’yicha kelib tushishi mumkin.
Mashina ichidagi axborotlar bazasi massivlar tarkibi bilan tashkil etish usuli va mashina tashuvchidagi ma’lumotlarga kirish usuli bilan ajralib turadi. Axborot massivlari alohida mustaqil fayllar ko’rinishida tashkil etish yoki o’zaro bog’langan jamlamasi hisoblanuvchi ma’lumotlar bazasi tarkibida bo’lishi mumkin.