Vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Hisobot axborotlarga oid hujjatlar. Kirim-chiqim hujjatlari tovar va materiallarni ortish va to’xtatish, shuningdek, buyumlar kelib tushishi bo’yicha hisobot ma’lumotlarini o‘z ichiga oladi. Bular — nakladnoylar, kirish-chiqish orderi, omborxona kirish-chiqish kartochkasi, inventarlash vedomostlari va boshqa hujjatlar. Reja ko'rsatkichlari bajarilishi borasidagi ma’lumotlar reja grafiklarda, hisobotlarda, Statistik ma’lumotlarda ko’rsatiladi.
Ko’rsatkichlar tizimi rejalash tizimi bilan belgilanadi. Rejani bajarish ko’rsatkichlari (bo‘lim darajasida) faqat hisobot uchungana emas, balki boshqarish va tartibga solish maqsadlari uchun ham xizmat qiladi. To'lov topshiriqlari buyurtmachining keltirilgan mahsulotga to’lov faktlarini aks ettiradi.
Hujjatlarnnng umumiy ta’rifi. Barcha hujjatlar hujjat mazmunini ifodalovchi nomi, hujjat tarkibini belgilovchi shakli bilan farqlanadi. Yuzaga kelish xususiyatlariga ko‘ra hujjatlar ilk ma’lumotlami saqlovchi boshlang'ich hujjatlarga va boshqa hujjatlaming axborotlarini qayta ishlash natijalarini ko'rsatuvchi natijaviy hujjatlarga bo'linadi. Ma’lumotlami qayta ishlashning umumiy texnologiyasidagi roliga ko‘ra hujjatlar quyidagi turlarga bo’linadi:

1. 
   mashina ichki axborotlar bazasini ishga tushirish uchun foydalaniladigan hujjatlar (barcha me’yoriy ma’lumotnoma va boshqa shartli-doimiy axborotlar);
   
2. 
   tezkor (hisobotga oid) axborotlami kiritish uchun hujjatlar;
   

v) ilgari kiritilgan axborotlarga o’zgartirishlar kiritish va mashina ichidagi axborotlar bazasini dolzarb holatda ushlab turishi uchun davriy ravishda keluvchi o‘zgartirishlar haqidagi hujjatlar;
g) ma’lumotlami qidirish shartlarini saqlovchi so‘rov hujjatlari.
Hujjat shakli. Hujjatlar belgilangan tartibda rasmiylashtiriladi va to‘Idiriladi. Har bir hujjat shakl (maket) bilan aniqlanadigan doimiy qismga ega. Hujjat shakli hujjatda saqlanadigan axborot tarkibini aks ettiradi va hujjat tarkibiga kiruvchi rekvizitlar tarkibini, nomini va joylanishini belgilaydi. Axborot tarkibini aniqlash ikkita — sarlavha va mazmuniy




§ 3.6. Axborot ta'minotining tarkibi va mazmuni


123


qismlari o‘ta muhim. Sarlavhada odatda shakl kodi, hujjat nomi va nomeri, to‘ldirilgan vaqti, barcha hujjatlar uchun umumiy ma’lumotlar ko‘rsatiladi. Mazmuniy qism rekvizitlar nomini va ular ahamiyati uchun ajratilgan joyni o‘z ichiga oladi. Mazmuniy qism oddiy bo‘lishi mumkin.
Hujjat ko‘pincha kombinatsiyalangan shaklga ega bo‘ladi. Jadval qismli hujjatlarga turli ma’lumotlar, nomenklatura — baho ko‘rsatkichlari, reja hujjatlari, kirim-chiqim hujjatlarini misol tariqasida keltirish mumkin. Jadvalga oid hujjatlaming ikkita shakli 3.3, 3.4, 3.5-jadvallarda ko‘rsatilgan.

3. 
   - jadval