|
Ko’rsatkichlar bo’yicha ma’lumotlar banki (KMB) dasturiy, texnologik, tashkiliy vositalar yig‘indisi ko'rinishida amalga oshirilgan va statistikaning turli sohalari bo’yicha ma’lumotlar bazalari, ulaming majmualarini yaratish uchun foydalaniladi. KMB mahalliy hisoblash tarmoqlari va masofadan kirish usulida ishlashda ma’lumotlami ishlab chiqish va taqdim etishning rivojlangan vositalariga ega.
Tayyor hujjatlar banki (THB) ba’zi axborotlar va jadvalli Statistik materiallarga ega ma’lumotlaming hujjatli grafik bazalarini yaratish uchun qoTlaniladi. THB turli obyektlar uchun ma’lumotlar bazalariga kirishni ta’minlovchi telekommunikatsion vositalaming keng servisli salohiyatidan iborat bo’ladi.
KMB va THB dasturiy majmualari Excel paketi interfeysiga ega, buning natijasida ulaming o‘zaro birga bo‘lishligi ta’minlanadi.
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari ma’lumotlaridan foydalanish xususiyatlarini ko‘rib chiqamiz,
Ko’rsatkichlar bo’yicha ma’lumotlar banki KMBda axborotlami saqlash birligi quyidagi uch tarkibiy qismlar bilan belgilanadigan miqdordan iborat bo‘ladi:
ko‘rsatkich va uning alomati bilan;
kuzatish obyekti bilan;
tadqiq qilinayotgan obyekt bo‘yicha hisobotning davriyligi bilan.
KMB yordamida ishlab chiqilgan Statistik ma’lumotlar bazalari statistikaning sohaviy boshqarmalari mutaxassislaridan iborat, ular uchun axborot usulida (iqtisodchining AUda) ishlashi bo‘yicha xizmat imkoniyatlarining keng majmuasi beradi. KMB yordamida hujjat va boshqaruv respublika idoralari hamda boshqa tashqi foydalanuvchilarga xizmat ko’rsatish ta’minlanadi: dialog usulida so’rovlar bajariladi va ma’lumotlar to’plamlari shakllantiriladi, buning uchun eksport vazifalari va eng ko‘p tarqatilgan ADPning formatlaridan foydalaniladi (Lotus, Excel, Word va boshqalar).
KMB Davlat statistika qo’mitasining HMda sanoat foydalanishida boTib, uning xizmatidan sohaviy boshqaruv xodimlari, 0‘zbekiston Respub-likasi Prezidenti Apparati, Oliy Majlis va Vazirlar Mahkamasining mutaxassislari va boshqalar foydalanadi.
KMB dasturiy majmuasi yordamida respublika darajasida quyidagi ma’lumotlar bazalari yaratiladi:
Statistik ma’lumotlaming ko‘p sohali tezkor bazasi, ular o‘z ichiga yuzlab ko’rsatkichlami, ma’lumotlar bazalarining o’nlab boTimlarini oladi. Ma’lumotlar bazasiga keyingi ikki joriy yil va o’tgan yillar Statistik hisobotlarining ko’rsatkichlari kiritilgan, o’tgan yillar uchun ma’lumotlar arxivga joylashtiriladi;
524
17 - bob. Statistikaning avtomatlashtirilgan axborot tizimlari va texnologiyalari
to‘plamlami chiqarish va tahliliy ma’lumotlami tayyorlash bo'yicha tartibga soluvchi ishlami tayyorlash uchun foydalaniladigan sohaviy MB (sanoat, moliya, savdo, tashqi iqtisodiy aloqalar);
muammoli mo‘ljallangan MB (umuman O‘zbekiston va viloyatlar bo‘yicha iqtisodiy islohotlar, iqtisodiy va ijtimoiy jarayonlami ta’riflovchi oylar bo‘yicha indikatorlar).
KMB muhitida ma’lumotlar bazasi Davlat statistika qo‘mitasining LHT o‘matilgan, shu bois unda boshqaruv mutaxassislari KMB bilan LHT ishchi stansiyasi yordamida ishlash imkoniyatiga ega. Tashqi foydalanuvchilarga xizmat ko‘rsatish masofadan turgan usulda statistikaning elektron pochtasi vositalarini qoTlash orqali bajariladigan, ular bir vaqtning o‘zida elektron pochta xizmatlari va «on-line» usulida ma’lumotlar bazasi bilan ishlashni ta’minlaydi.
KMB muhitida ma’lumotlar bazasi bilan ishlash Davlat statistka qo’mitasi rahbariyati tomonidan tasdiqlangan MB dasturiy muhitida axborot tizimlari faoliyat yuritishining tartibi asosida amalga oshiriladi, u vazifalami Davlat statistka qo’mitasi bo’limlari va HM bo'limlari o’rtasida taqsimlanishini ta’minlaydi.
Respublika darajasida KMB muhitida ma’lumotlar bazasining shaklla- nishi, faollashuvi va faoliyat yuritishi 17.3-rasmda berilgan texnologiya bo’yicha amalga oshadi.
Ma’lumotlar bazasini faollashtirish (AEIChdan axborotlarni yuklash, ma’lumotlar bazasini olib borish va yaxlitligini qoTlab-quvvatlash), ma’lumotlar bazalari to’plamlarini Davlat statisika qo’mitasi mahalliy hisoblash tarmoqlariga statistikaning elektron pochtasi orqali uzatish, bu ma’himot bazalarining o‘z vaqtida yangilanishi, ulaming faoliyat yuritishi va tashqi foydalanuvchilarga xizmat ko’rsatishi ustidan nazoratni MB bosh ma’muri har oyda reja grafikka ko‘ra amalga oshiradi.
Mintaqaviy darajada KMB dasturiy majmuasidan mintaqalardagi rahbar va boshqaruv idoralariga axborot xizmatlarini ko’rsatish vazifalarini yechish uchun foydalaniladi.
Mintaqaviy darajada KMB dasturiy majmuasidan foydalanish orqali quyidagi ma’lumotlar bazalari yaratiladi: sanoat; kapital qurilishi; transport; savdo; moliya va narxlar; mehnat va bandlik; ijtimoiy rivojlanish va turmush tarzi (aholi daromadlari va xarajatlari, maishiy xizmat ko‘rsatish); tashqi iqtisodiy aloqalar (xorijiy valyutadagi pul mablag‘lari, qo‘shma korxonalar); yangi iqtisodiy tuzilmalar (birjalar, xususiylashtirish).
KMB muhitida ma’lumotlar bazasidan foydalanish sanoat va moliya bo’yicha Statistik to’plam tayyorlash va rahbar idoralarga axborotlar berish muddatlarini qisqartirishga imkon beradi.
KMB dasturiy majmuasi foydalanuvchilarni quyidagi vazifaviy imkoniyatlar bilan ta’minlaydi:
§ 17.2. Axborot xizmatlarini ko'rsatish yo'llari
525
tartibga soluvchi so‘rovlami bajarish;
jadvallaming chiquvchi shakllari maketlarini bayon qilish va tartibga solinmaydigan so‘rovlar bo‘yicha ma’lumotlami olish;
olingan jadvallaming kataklarni tanlash va joriylarini o‘zgartirish orqali zamonaviylashtirish, berilgan formulalardan foydalanish bilan yangi hisoblangan kataklarni shakllantirish;
hisoblash ko’rsatkichlarini shakllantirish va olish;
ma’lumotlami agregatsiyalash;
ma’lumotlami Lotus, Excel va boshqa elektron jadvallar formatlarida eksport qilish.
Ma’lumotlar bazalari ma’mur tomonidan ma’lumotlarga murojaat qilishga tegishli parollar va huquqlar o'matilishi tufayli ruxsatsiz kirishdan himoyalangan.
Hozirgi vaqtda Windows NT muhitida SQL Server MBBTdan foydalanish bilan MB ishlab chiqish olib borilmoqda, u K.MB barcha vazifalarini bajarishga va respublika, viloyat, hududiy darajadagi foydalanuvchilarga Statistik vazifalami yechishning barcha boshqa axborot-kommunikatsiya texnologiyalari bilan o’zaro hamkorlikda axborot xizmatlari ko’rsatish vazifalarini sifatliroq yechishga imkon beradi.
K.MB ma’lumotlar bazalarini shakllantirish, ularning olib borilishi, mintaqaviy darajada tartibga soluvchi ishlarning bajarilishi, tahliliy vazifalarning yechilishi, uzluksiz bo’lmagan tadqiqotlar o'tkazish uchun tanlanishlarni shakllantirish, boshqaruv idoralari va boshqa foydalanuvchilarga xizmat ko’rsatishni ta’minlaydi. U hududiy taqsimlangan ma’lumotlar bazalari sharoitlarida yaratish va ishlash uchun axborot- kommunikatsiya texnologiyalari sifatida ishlab chiqiladi. Ham korxona yoki tashkilot, ham kuzatish obyekti (hudud, soha va h.k.) ma’lumotlar bazalarining saqlash obyektlari bo’ladi. Bundan tashqari, KMBning dasturiy ta’minoti Statistik axborotlarni yig'ish va ishlab chiqish uslubiyatlari o’zgarishlariga moslashuvchi dasturiy majmua sifatida ishlab chiqiladi.
KMBni ishlab chiqish asosida «mijoz-server» texnologiyasi tamoyillari yaratilgan, bu ma’lumotlar bazalarining katta hajmlari bilan ishlash va ma’lumotlarga tezkor murojaat qilishda LHT sharoitlarida axborot ishlab chiqishning yuqori unumdorligini ta’minlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
