Vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

1-tadbir. AEIChni ishlashga tayyorlash.
Magnitli diskka dasturlar va AEICh axborot fondining barcha elementlari (kategoriyalar, lug‘atlar, ma’lumotnomalar va boshqalar) bilan kutubxona to'plamini kiritish yuz beradi. Zarur paytda axborot fondining ayrim elementlariga tuzatishlar kiritish amalga oshiriladi.
2-tadbir. Dastlabki axborotlami ishlab chiqishga tayyorlash.
Birlamchi Statistik hisobotlarni ko'zdan kechirish va shakllarini tayyorlash, bu hisobotlaming dastlabki ma’lumotlarini magnitli manbalarda ko’chinsh amalga oshiriladi.
3-tadbir. Dastlabki axborotlami kiritish va yozish.
Mashina manbalariga joylashtirilgan birlamchi Statistik hisobotlar ma’lumotlari ShKga kiritiladi, xatolar bayonnomasini topshirish va kiri- tilgan axborotlarga tuzatishlar kiritish bilan nazoratning barcha turlari amalga oshiriladi. Keyin u katolog ma’lumotlari bilan yagona massivga birlashtiriladi va arxivni tashkil qilish uchun nusxalar ko'chiriladi.

4. 
   tadbir. Yig‘ma jadvallami ishlab chiqish, nazorat
   qilish, tuzatish kiritish va bosib chiqarish.
   

Magnitli diskda oraliq yakuniy raqamli matritsalami shakllantirish va yig‘ma jadvallami dastlabki («ishchi» deb nomlangan) bosib chiqarilishi yuz beradi, unda ma’lumotlaming kutubxonali, matnli majmualari (ma’lumot­nomalar, lo‘g‘atlar va boshqalarjdan foydalanilmaydi. Jadvallar nazorati o'tkaziladi, birlamchi ma’lumotlarga tuzatishlar kiritilgan hollarda ayrim jadvallami qaytadan hisoblash, nazorat qilish va «ishchi» bosib chiqarilishi




§ 17.1. Milliy iqtisodiyotni boshqarish tizimida davlat statistikasining vazifalari


519


bajariladi (ko‘pgina AEIChlarda shakllangan natijaviy raqamli matritsa- larga qayta hisoblashlarsiz tuzatishlar kiritish imkoniyati ko‘zda tutilgan). Keyin yig'ma jadval bosib chiqariladi.

4. 
   tadbir. Statistik materiallami yuqori darajada uzatish uchun tayyorlash.
   

Oraliq yakuniy raqamli matritsalar ko'rinishidagi yoki 3 va 4-tadbirlami amalga oshirish jarayonida olingan yig‘ma jadvallar ko’rinishidagi yuqori darajaga uzatiladigan to'plamlami magnitli manbalarga kiritish hamda uzatilayotgan axborotlar haqidagi ma’lumotnomalarni bosib chiqarish amalga oshiriladi. Keyin, chiquvchi to‘plamlarga ega magnitli manbalar, chiquvchi jadvallaming yakuniy bosib chiqarilishi hamda topshirilayotgan axborotlar haqidagi nazorat va ma’lumotnomaviy ma’lumotlar yuqori darajaga pochta orqali jo‘natiladi. Bir qator AEIChlar uchun, yana, hisobot beruvchi obyektlaming belgilangan doirasi bo‘yicha birlamchi hujjatlar shakllari harn jo'natiladi.

4. 
   tadbir. Past darajada olingan yig‘ma malumotlar
   massivlarini birlashtirishga tayyorlash.
   

Olingan magnitli manbalaming har biri uchun navbati bilan kelib tushgan axborotlar haqidagi ma’lumotnomali xabarlar beriladi, jadvallaming balansli va mantiqiy bog‘lanishi nazorati va zarur paytda har bir birlashtirilgan hudud bo‘yicha tuzatishlar kiritish va ulami qayta yozish amalga oshiriladi.

4. 
   tadbir. Ma’lumotlami jamlanmagan holda manbalami
   birlashtirish orqali jadvallaming dastlabki jamlanishi.
   

Bunda bir qator AEIChlar uchun kataloglami ishlab chiqish qismlari (vazirliklar, muassasalar, sohalar va boshqalar) bo‘yicha shakllantirish, ishlab chiqishning barcha qismlari bo‘yicha yig‘ma jadvallami hisoblash va bosib chiqarish, bu jadvallaming balansli va mantiqiy bog‘lanishini nazorat qilish yuz beradi. Zarur paytda ularga tuzatishlar kiritish va qayta bosish, umuman hududlar bo‘yicha yig'ma jadvallami shakllantirish va bosish, mashina manbalaridagi yig‘ma axborotlar tuzilishi haqida axborot beruvchi ma’lumotlami berish bajariladi.

4. 
   tadbir. Yig‘ma jadvallar, markazlashtirilmagan
   hisobotlami ishlab chiqish va olish.
   

Bu tadbir respublika darajasidagi ko‘pgina AEIChlarda bajariladi va hisobotlari statistika idoralarida markazlashtirilmagan bir qator vazirliklardan yig‘ma jadvallar qabul qilishni ko‘zda tutadi. Bu holda quyidagilar amalga oshiriladi: vazirliklar bo‘yicha yig‘ma yakunlarni qabul qilish, ulami ShKga kiritishga tayyorlash, nazorat qilish va tuzatish kiritish bilan yozish hamda yig‘ma jadvallami mashinada bosib chiqarish. Markazlashtirilmagan vazirliklar bo'yicha bu tadbirlar natijasida olingan axborotlar mashina manbalariga kiritiladi, ulardan yuqorida bayon qilingan




520


17 - bob. Statistikaning avtomatlashtirilgan axborot tizimlari va texnologiyalari


7-tadbimi bajarishda pastki darajada olingan manbalar bilan bir qatorda foydalaniladi.

4. 
   tadbir. Mahalliy rahbarlik idoralari uchun jadvallami olish.
   

Operatsiya viloyat, turnan yoki birlashma darajasida bajariladi. Birlashma darajasi axborotlami tizimli ishlab chiqish talablarini qondiruvchi hisoblash texnikasining zarur vositalari bo‘lmagan bir qator statistika hududiy (turnan) idoralar uchun tashkil qilinishi mumkin. Bu darajada mahalliy rahbar idoralar uchun maxsus (markazlashtirilgan ishlab chiqarish kirmaydigan) jadvallaming ma’lumotlarga ega oraliq raqamli matritsalari shakllantiriladi va bu jadvallami bosib chiqarish amalga oshiriladi. Ko'pgina AEIChlarda yig‘ma jadvallami olish (masalan, ma’muriy tumanlar bo'yicha) va bu jadvallami bosib chiqarish maqsadida 3-tadbimi amalga oshirish jarayonida dastlabki ma’lumotlar massivi ko'rinishida tayyorlangan birlamchi hisobotlarni qo‘shimcha ishlab chiqarish o'tkaziladi. Maxsus yig‘ma jadvallar, qo‘shimcha ishlab chiqish natijasida olingan yig‘ma jadvallar mahalliy rahbar idoralariga beriladi.