Vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Ma’lumotlamingavtomatlashtirilgan banki deganda foydalanuvchilar ma’lumotlarining bazalari, bu bazalarni shakllantirish, olib borishning texnik va dasturiy vositalari, tizimning faoliyat yuritishini ta’rrrinlovchi mutaxassislar jamoasi majmuidan iborat bo’lgan tashkiliy-texnik tizim tushuniladi.
Eng umumiy ko'rinishda ma’lumotlar bankining asosiy vazifalarini quyidagicha shakllantirish mumkin: muammo sohaning xuddi o'xshash axborotli aks ettirilishi, foydalanuvchilarga kerakli ma’lumotlar saqlanishi, yangilanishi va berilishini ta’minlash. Har qanday ma’lumotlar bankining tarkibiy qismlari ma’lumotlar bazasi boshqarish tizimi (MBBT), ma’lu­motlar bazasining ma’muriyati, amaliy dasturiy ta’minlanishdan iborat bo’ladi. Bu 13.1-rasmda keltirilgan.







13.1 -rasm. Ma’lumotlar bazasining tarkibiy qismlari.


Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimining faoliyat yuritishi ma’lumotlar bazasini tashkil qilishni ikki jismoniy va mantiqiy darajalarda olib borishga asoslangan. Bu ikki daraja ma’lumotlami tashkil qilishning ikkita jihatiga mos keladi: ma’lumotlami ShK xotirasida saqlash nuqtai nazaridan jismoniyga, ma’lumotlarda amaliy dasturlardan foydalanish nuqtai nazaridan mantiqiyga bo’linadi.
Ma’lumotlar bazasini mantiqiy tashkil qilish foydalanuvchilarning tizimdagi ma’lumotlami tashkil qilishiga qarashini belgilaydi, ular ba’zi bir muammo sohaning holatini aks ettiradi. Shuni ta’qidlash kerakki, umumiy holatda ma’lumotlami jismoniy va mantiqiy tashkil qilishning tuzilishlari mos kelmasligi mumkin. Ma’lumotlami mantiqiy tashkil qilishning rasmiy ta’riflanishini ba’zida ma’lumotlaming modeli yoki chizmasi deb ataladi.
Jismoniy tashkil qilish haqida gap ketganda, shuni ta’kidlash kerakki, eslab qoluvchi muhitda ma’lumotlami tashkil qilishning ko’pgina turli xildagi usullari mavjud, ular yordamida ba’zi bir modellarinng mosligini ta’minlash mumkin.
Ma’lumotlar bazasi haqidagi eng umumiy tasavvur quyidagilardan iborat: ma’lumotlar bazasi — bu, ShKning tashki xotirasida saklanadigan ma’lu­motlaming katta hajmining majmuasidirJMa’lumotlar bazasi bilan ishlash yoki paketli tartibda, yoki real vaqt tartibida terminaldan uzoqlashishi bilan amalga oshadil Ma’lumotlar bazasi tizimining tuzilishi 13.2 - rasmda berilgan.
Shunday qilib, ma’lumotlar bazasi — bu, ShK xotirasida saqlanadigan va muammo soha holatini aks ettiruvchi, maxsus tartibda tashkil qilingan va o‘zaro bog’langan ma’lumotlaming majmuidir. Ma’lumotlar bazasi yana ayrim foydalanuvchilarning axborotli zaruriyatlarini ta’minlash uchun ham mo’ljallangan.
Muammo soha haqidagi ma’lumotlaming yagona bazasini yaratish qiyin va hozirgi vaqtda zamonaviy ShK xotirasi hajmining yetarlicha bo’lmasligi




§ 13.2. Ma’lumotlaming avtomatlashtirilgan banklari


343


sababli amalda bajarish mumkin emas. Unga nafaqat ushbu omil to‘sqinlik qiladi. Amalda ko‘pgina ma’lumotlar bazalari ishlatishlaming cheklangan soni uchun loyihalashtiriladi. Bitta ShKda, qoidaga ko‘ra, bir necha xildagi ma’lumotlar bazasi yaratiladi. Vaqt o‘tishi bilan turdosh vazifalami bajarish uchun mo’ljallangan ba’zi bir ma’lumotlar bazalari, agar bu butun hisoblash majmuasining ish unumdorligini oshirishga ko‘maklashsa, birlashtirilishi mumkin.





Mavjud dunyoni
qabul qilish


Ma’lumotlaming Real dunyoni belgilar
jismoniy tarkibi ko‘rinishiga o‘tkazish


13.2-rasm. Ma’lumotlar bazasi.


Ma’lumotlar bazasini yaratilishi ma’lumotlami integratsiyalashuvi va ma’lumotlami markazlashgan holda boshqarish imkoniyatini ta’minlaydi.