Vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika

I BOB. TALABALARDA MUSTAQIL TA’LIM OLISH FAOLIYATINI TAKOMILLASHTIRISHNING NAZARIY ASOSLARI

1. 
   Fan - texnika va texnologiyalar taraqqiyotining hozirgi bosqichida rassom-o‘qituvchilarning ijodiy ish faoliyati mazmuni
   

Pedagogik ta’limga fan va texnologiyalar yutuqlarining jadal sur’atlar bilan kirib kelishi yuqori malakali ijodkor mutaxassislarning kamyobligini ko‘rsatmoqda. Hozirgi zamonda fan va texnologiya taraqqiyoti talablaridan aytish mumkinki, zamonaviy mutaxassis yuqori darajadagi ustakorlik, yangi va tez o‘zgarib turgan texnologiyani tushuna bilish xususiyatlariga ega bo‘lmog‘i lozim.

Rassom-o‘qituvchilar – ijodkorlar sinfining ilg‘or qismi bo‘lib, ular ijodiy fikrlaydigan, tinimsiz izlanadigan ijodkor xodimlardir. Rassomlar o‘z ijodiy ish faoliyatlarida, albatta, eskizlardan foydalanadilar, shuningdek, kompozitsiya eskizlar yaratadilar.

Rassom-o‘qituvchilik faoliyat badiiy bilim va malakalar hamda ijodiy tafakkur asosida amalga oshiriladi. Amaliyotda rassom qanchalik chuqur ijodiy tayyorgarlikka ega bo‘lsa, ijodiy kompozitsion faoliyat ham shu darajada to‘laqonli bo‘ladi. Shunday savol tug‘iladi: hozirgi zamon rassom- o‘qituvchilarning ijodiy tayyorgarlik mazmuniga qanday talablarni qo‘ymoqda? Bu savolga javob berish uchun rassom-o‘qituvchining ijodiy ish faoliyatini o‘rganish va tahlil qilmoq lozim. Bunday tahlil adabiy manbalarni ⁵ o‘rganish va tahlil qilish hamda ijodiy ustaxonalarda rassomlarning ijodiy ish faoliyati mazmuni va tajribalarni o‘rganish asosida amalga oshirildi.

Rassom-o‘qituvchilar keng qamrovdagi umumilmiy, umumpedagogik va maxsus bilimlarni egallagan bo‘lishi lozim. Bu bilimlar tizimiga quyidagilar kiradi: sotsial, axloqiy, psixologik, tabiiy-ilmiy, matematik, pedagogik-



⁵ Толипов М., Исомиддинов С. Талабаларнинг мустақил ишларини ташкил этиш. // Халқ таълими. 2006.

№2. -25-28 б. Университетда талабаларнинг мустақил ишларини ташкил этиш, назорат қилиш ва баҳолаш тартиби тўғрисида намунавий Низом. (Талабаларнинг мустақил ишларини ташкил этиш бўйича тавсиялар). Тошкент: ТДПУ. Ўқув-меъёрий ҳужжатлар. 2005. -18-44 б.

texnologik, fiziologik, ekologik, huquqiy, estetik, badiiy, umummadaniy, informatsion va h.k.

Rassom-o‘qituvchilarning ijodiy faoliyatida fazoviy tasavvur qilish muhim ahamiyatga egadir. Uning fazoviy tasavvur qilish qobiliyati ob’ekt kompozitsiyasini tuzish va chizish imkonini beradi. Fazoviy tasavvurning rassom faoliyatida qo‘llanilishining oddiy holati shundaki, fazoviy ob’ektning joylashishini, ya’ni ko‘rinishini, mayda bo‘laklari, va uning perspektiv tasvirlarini tuzishda uning fazoviy tasavvur qilish qobiliyati namoyon bo‘ladi. Qo‘yilgan vazifa bo‘yicha rassom tasvirlanadigan ob’ektining kompozitsiyasini tuzadi. Kompozitsiya ishlash jarayonida rassom amalda bo‘lmagan, ammo tasavvurida hosil bo‘lgan yangi g‘oyaning eskizini tayyorlaydi. Fazoviy narsalarni shakli, tuzilishi va barcha xususiyatlari bilan tasavvur qilish, uning ko‘rinishini tasvirlash fazoviy tasavvurni talab etadi. Barcha qobiliyat singari fazoviy tasavvur ham insonning mustaqil amaliy mashg‘ulotlari yordamida o‘sadi, rivojlanadi. Amaliyot ko‘rsatmoqdaki, barcha kishilar rassomga zarur bo‘lgan darajadagi fazoviy tasavvurga ega bo‘lavermaydilar. Shuning uchun fazoviy tasavvurni tekshirish rassomning professionallik layoqati (kompetentligi)ni tekshirishning limiti hisoblanadi.

Rassom-o‘qituvchilar uchun zarur bo‘lgan umumkasbiy bilim, malaka va ko‘nikmalarga quyidagilar kiradi: umumpedagogik, badiiy-ijodiy, amaliy hamda badiiy-kompozitsion (1.1-rasm).