Vazirligi I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Raqobatlashuvchi firmaning daromadi

Raqobat bozoridagi firma iqtisodiyotdagi boshqa ko`plab firmalar kabi o`z foydasini (umumiy daromad ayiruv umumiy mablag`) maksimallashtirishga harakat qiladi. Buni qanday amalga oshishini bilish uchun, biz birinchi raqobatdosh firmaning daromadini ko`rib chiqamiz. Yanada aniqlik kiritish uchun A firmaning faoliyati bilan tanishamiz.

A firma qanchadir Q miqdorda mahsulot ishlab chiqaradi va mahsulotning birligini bozor P narxida sotadi. Firmaning umumiy daromadi P x Q dir. Misol uchun, agar bir birlik mahsulot 3$ bo`lsa, firma 2000 birlik mahsulot sotadi, uning umumiy daromadi 6 000 $ bo`ladi.
A firma taklif qilayotgan mahsulot hajmi jahon mahsulot bozori bilan taqqoslanganda sezilarsiz bo`lganligi sababli, u bozor sharoiti bergan narxni qabul qiladi. Bu degani mahsulotning narxi A firmaning ishlab chiqargan va sotgan mahsulotlarining soni qanchaligiga bog`liq emas. Agar A firma sut ishlab chiqarish miqdorini ikki barobar ko`paytirsa, ya'ni 2000 gallon qilsa, sut narxi o`zgarmay qoladi, ammo umumiy daromad 12,000$ bo`ladi. Natijada umumiy daromad
mahsulotning miqdoriga to`g`ri mutanosib bo`ladi.

1. 
   jadvalda A firmaning daromadi ko`rsatilgan. Birinchi ikki ustunda A firma ishlab chiqargan mahsulotning miqdori va uni bozorda sotiladigan narxi ifodalagan. Uchinchi ustun esa A firmaning umumiy daromadini ko`rsatib bergan, ya`ni u 1 litr sut narxini uning miqdoriga ko`paytirish natijasiga teng.
   

O`rtacha va chekli daromad tushunchalaridan biz oldingi boblarda mablag`larni tahlil qilish uchun foydalangan edik, bu yerda esa daromadni tahlili uchun bu zarurdir. Buni yaxshilab tushunish uchun ikki savolga javob berish lozim:

• 
  Bir litr sut uchun A firma qancha daromad oladi?
  
• 
  Agar A firma sut ishlab chiqarishni bir litrdan oshirsa, uning qo`shimcha daromadi qancha bo`ladi?
  

Bu savollarga 1 jadvaldagi oxirgi ikki ustun javob beradi.
1-jadvaldagi to`rtinchi ustun o`rtacha daromadni ko`rsatadi, ya`ni umumiy daromad hisoblanadi (uchunchi ustun) ishlab chiqarish miqdoriga bog`liq.
Ushbu holat raqobatli bozor va boshqa hil firmalarga qo`llanilishi mumkin bo`lgan umumiy qoidani ko`rsatadi: umumiy daromad ishlab chiqarish miqdorining ko`patmasiga teng (P x Q), o`rtacha daromad esa umumiy daromadni ishlab chiqarilgan miqdorga bo`lish orqali aniqlanadi. Shu sababdan barcha firmalar uchun o`rtacha daromad mahsulotning narxiga tengdir.

^{Miqdor Narx Umumiy daromad} O’rtacha daromad Chekli daromad