Vazirligi I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Savdo hammaga foydali va bozorlar odatda iqtisodiy faoliyatni tashkil etishda yaxshi bir yo`ldir

Savdoni oilangizga qay darajada ta’sir etishini ko`rib chiqaylik. Oila a’zolaringizdan biri ish qidirganda, u boshqa ish qidirayotgan oila a’zolari bilan musobaqalashadi. Oilalar ham ular xaridga borganlarida bir birlari bilan musobaqalashadilar, chunki har bir oila eng yaxshi tovarni va eng past narxda sotib olishni xohlashadi. Iqtisodiyotda har bir oila boshqalari bilan kim o`zdiga o`ynaydi.
Bu raqobatlarga qaramasdan, sizning oilangiz boshqa oilalardan ajralishi yaxshi bo`lmaydi. Agar shunday bo`lsa, sizning oilangiz o`zining shaxsiy mahsulotini o`sishiga zaruriyat sezadi, o`zining shaxsiy kiyim - kechagini ishlab chiqaradi va o`zining uyini quradi. Aniqlanishicha, sizning oilangiz boshqalar bilan savdo qilishda o`zining qobilyatini oshiradi. Savdo har bir odamni o`z faoliyatini u yaxshiroq bajarishi uchun qishloq xo`jaligi, tikuvchilik yoki uy binolari qurish kabilarga ixtisoslashuviga imkon beradi. Boshqalar bilan savdo qilish odamlarni tovarlar va xizmatlarni past narxlarda turli - tumanini sotib olishlariga imkon beradi.
Birinchi qarashda bozor iqtisodiyotini muvaffaqiyati ajoyib bo`ladi. Bozor iqtisodiyotida hech kim bir butun jamiyat iqtisodiy faravonligini tashkil eta olmaydi. Bepul bozorlar ko`pgina sotuvchilar va xaridorlarning tovar hamda xizmatlarini o`z ichiga oladi va ularning hammasida birinchi navbatda o`z faravonligi manfaatlari turadi. Garchi shunday bo`lsada, markazlashtirilmagan
qaror xudbinlarcha hal etilgan, bozor iqtisodiyoti iqtisodiy faolyatni samarali tashkil etadi va umumiy iqtisodiy faravonlikka olib keladi. Shu o`rinda iqtisodchi Adam Smith tomonidan 1776-yilda yaratilgan millatlar boyligi deb atalgan bir kitob butun iqtisodiyotning eng mashhur kuzatishlarini qildi: uy xo`jlaiklari va firmalar bozor faoliyatiga o`zaro ta’sir qilib, “ko`rinmas qo`l” bozor ishlab chiqarishini istalgan paytda hujumda bo`lishini ta’kidlaydi. Bu kitobning maqsadlaridan biri ko`rinmas qo`l sehrini qay darajada ishlashini tushuntirishdir. Iqtisodiyotni o`rganganingizdek narxlarni vosita ekanligini o`rganib, ko`rinmas qo`l g`oyasini iqtisodiy faoliyatga yo`naltirilganligini topasiz. Har qanday bozorda narx belgilashda talab qilish qanchaligiga qarab sotuvchilar xaridorlarga narx darajasini belgilaydilar. Bu qarorning natijasida sotuvchilar va xaridorlar har ikkalasi jamiyat uchun yaxshi bo`lgan qiymat bozor narxini belgilaydilar. Smitning buyuk tushunchalaridan biri narx darajalarini moslashtirish va inviduval sotuvchilar va xaridorlarni butun jamiyat faravonligini maksimallashtirishga erishtirish edi. Smitni tushunishni muhim oqibati bor: hukumat talab va taklif tabiiy narxlariga qachonki to`sqinlik qilsa, uy xo`jaliklari va firmalar ehtiyotkorlik bilan iqtisodiyotni muvoffiqlashtirishga yechimlar topadilar. Bu oqibatlar resurslar orqali soliqlar salbiy taqsimlanishiga sabab bo`lib, ular narxlar va uy xo`jlaiklari hamda firmalarning qarorlariga salbiy ta’sir qiladi.

6.