Vazirligi I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

RASM

Firmaning ishlab chiqarish funksiyasi va umumiy-xarajat egri chizig`i

1. 
   chizmadagi ishlab chiqarish funksiyasi yollangan ishchilar miqdori va ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori o`rtasidagi bog’liqlikni ko`rsatadi. Bu yerda yollangan ishchilar miqdori (gorizontal kesimda) birinchi jadvalda va birinchi ustunda berilgan va yaratilgan mahsulot miqdori (vertikal kesimda) ikkinchi ustunda berilgan. Ishchilar miqdori oshgan sari ishlab chiqarish jarayoni tekislanib boradi, bu qo`shimcha mahsulot kamayishini aks ettiradi. (b) chizmadagi umumiy narx elastikligi yaratilgan mahsulot miqdori va umumiy ishlab chiqarish xarajati o`rtasidagi bog`liqlikni ko`rsatadi. Bu yerda yaratilgan mahsulot miqdori (gorizontal kesimda) birinchi jadvaldagi ikkinchi ustunda berilgan va umumiy xarajat (vertikal kesimda) oltinchi ustunda berilgan. Chekli mahsulot kamayishi tufayli, umumiy xarajat elastikligi yaratilgan mahsulot ortishi bilan ko`tarilib borgan.
   

Mahsulot miqdori

1. 
   Ishlab chiqarish funksiyasi (b) Umumiy xarajat egri chizig’i Umumiy
   

xarajat

Ishlab chiqarish funksiyasi

Yollanma ishchilar soni
Umumiy xarajat egri chizig’i
Mahsulot miqdori

E’tibor bilan qaraydigan bo`lsak, ishchilar soni ortgani sayin, chekli mahsuloti kamayadi. 2-ishchining chekli mahsuloti 40 ta mahsulot edi. 3-ischiniki 30 ta, 4-ishchiniki 20 ta va h.k. Bu xossa kamayib boruvchi chekli mahsulot deb ataladi. Boshida, ya’ni ishchilar soni kam bo`lganida firmadagi uskunalardan foydalanish qulay bo`lgan. Ishchilar soni ortgani sari, vositalardan birgalikda foydalanish va tiqilinch muhitda ishlashga majbur bo`lishadi. Oxir-oqibatda ishchilar bir-biriga halal berishadi. Shu sababli yangi yollangan ishchining umumiy ishlab chiqarishga qo`shgan hissasi oldin yollangan ishchinikiga qaraganda kamroq bo`ladi.

Ikkinchi chizmada kamayib boruvchi chekli mahsulot ham tasvirlangan. Ishlab chiqarish funksiyasi egri chizig`i har bir qo`shilgan mehnat sarfi uchun ishlab chiqarish hajmining o`zgarishini ko`rsatib beradi. Ushbu ishlab chiqarish funksiyasi egri chizig`i bir ishchining chekli mahsulotini ham ko`rsatib beradi.

Ishchilar soni ortgani sayin, uning chekli mahsuloti kamayib boradi, va ishlab chiqarish funksiyasi yanada bukiladi. Jadvalning oxirgi uchta ustuni firmaning mahsulot ishlab chiqarish xarajatini ko`rsatadi. Bu misolda, firmaning xarajati soatiga 30$ va bir ishchining maoshi soatiga 10$. Agar u yana bitta yangi ishchi yollasa, uning xarajati soatiga 40$ bo`ladi. Agarda 2 ta ishchi yollasa, bu ko`rasatkich 50$ ga yetadi. Bu ma’lumotlar keltirilgan jadval firma yollaydigan ishchilar soni ishlab chiqariladigan mahsulotlar miqdori va uning umumiy xarajatlari qanchalik o`zaro bog`liqlikligini ko`rsatadi.
Endi chizma (b) dagi umumiy xarajat egri chizig`i bilan chizma (a) dagi ishlab chiqarish funksiyasini taqqoslab ko`ramiz. Bu egri chiziqlar tanganing ikki tomoniga o`xshaydi. Ishlab chiqarish hajmi ortganda, umumiy xarajat egri chizig`i ko`tariladi, undan farqli ravishda ishlab chiqarish funksiyasi pasayadi. Bu o`zgarishlar bir xil sababga ko`ra sodir bo`ladi. Yuqori ishlab chiqarish firma ishchilar bilan to`la ekanligini bildiradi, chunki har bir qo`shilgan yangi ishchi kamayib boruvchi chekli mahsulot evaziga ishlab chiqarishga kamroq hissa qo`shadi. Bundan shuni ko`rish mumkinki, umumiy xarajat kamayib boruvchi chekli mahsulotga nisbatan teskari bog`liqlikda bo`ladi. Shu sababli ishlab chiqarish funksiyasi nisbatan tekisroq. Endi bu mantiqni atroflicha ko`rib chiqamiz: firma ishchilar bilan to`lgan bo`lsa, qo`shimcha mahsulot ishlab chiqarish qo`shimcha mehnat talab etadi va bu juda qimmat. Shu sababli, qachonki ishlab chiqarish hajmi yuqori bo`lsa, umumiy xarajat ham yuqori bo`ladi.

2.