Vazirlar mahkamasi huzuridagi toshkent islom universiteti xodjayeva m. S

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

4 
 
Mavzu 1. Zamonaviy kompyuterlar arxitekturasi 
 
Reja: 
umumiy va individual arxitektura xususiyatlari
, 
prosessor arxitekturasi, 
skalyar va super skalyar arxitekturalar. 
Tayanch iboralar: 
sistemali blok, (asosiy plata, prosessor, operativ xotira 
RAM, video plata) jadval, saqlanuvchi dastur printsipi 
Ma'lumki, kompyuter asosan sistemali blok, monitor, klaviatura va 
sichqonchadan iborat. 
Sistemali blok
- bu kompyuter bajaradigan barcha amallarni amalga 
oshiradigan qurilma. Uning o'zi ham bir necha komponentalardan iborat: main 
board –asosiy plata, CPU- prosessor, RAM- operativ xotira HDD- qattiq disk, 
CD-ROM PRIVE –CD disk qurilmasi, SVGA (AGP) –video plata. Sound Card-
ovoz platasi va boshqalar. 
Mainboardning vazifasi
. Mainboardga yuqorida qayd etilgan, uskuna va 
kompyuterlar bevosita ulanib ular orasidagi axborot almashinuvini tashkil qiladi.
CPU ning vazifasi
. CPU (prosessor) kompyuterga buyurilgan amallarni, 
qilinishi kerak bo'lgan barcha hisob kitoblarni bajarib, ularni boshqa qurilmaga 
uzatib beradi. Shu bilan birga CPU kompyuter ishlash tezligini belgilovchi 
qurilma. Uning bu xususiyati L1 va L2 qatlam xotira xajmi va taktik chastotasiga 
bog'liq. 
HDD
-barcha ma'lumotlar saqlanadigan disk (xotira)
RAM
-operativ xotira, (vaqtinchalik xotira), SVGA (AGP) - video plata, 
kompyuter hosil qilgan grafik ma'lumotni ekranga uzatuvchi va qayta ishlovchi 
qurilma. 
Yuqorida aytib o'tilgan CPU larning ishlash tezligi va umuman CPU haqidagi 
ma'lumotlarni aniqlashni Athlan prosessori misolida ko'rish mumkin. 
Athlan prosessorning ustki qismida quyidagi tablisa joylashtirilgan, mana shu 
tablisa asosida uning xususiyatlari, xotirasi va ishlash tezligini aniqlashimiz 
mumkin. 
Jadval 
(1), (2)... (7)- identifikatorlar 
(1)- identifikator prosessorning qaysi oila va arxitekturaga tegishli ekanligini 
ko'rsatadi. U quyidagi ko'rinishga ham ega. 
A, AX, AXDA AMD oilasiga mansub Athlan arxitekturasidagi prosessorlar. 
AMD Athlon (Duron) 
A X 1900 D V T S C 
(1) (2) (3)(4)(5)(6)(7) 

---

5 
D, DHD, DHM, DHL AMD oilasiga mansub DURON arxitekturasidagi CPU. 
(2) –identifikator – CPU tezligini belgilaydi.
Ushbu EHM tarkibidagi arifmetik-mantiqiy, boshqarish, xotira, axborotni 
kiritish va chiqarish kabi qurilmalar va boshqalar uning arxitekturasiga kiradi va 
o'z ichiga quyidagilarni oladi: 
1.EXM ning strukturali sxemasi 
2.EXM interfeyslarining tashkil qilinishi va razryadliligi. 
3.Registrlar guruxi va ularning tegishliligi. 
4.Xotirani tashkil qilish va uning adresasiya usullari. 
5.EXM ma'lumotlarini tanishtirish, (namoyish qilish) va ularning 
formatlari. 
6.EXM mashina komandalari. 
7.Mashina komandalari formati 
8. Uzilishlarni qayta ishlash. 
Hamma zamonaviy EXMlar ba'zi