Vazi rli gi buxoro muhandi sli k- texnologi ya I nsti tuti " menej ment" kafedrasi

Nazorat savoll ar: 
1.
Me nej erli k i nqil obi ni ma va uni ng sababl ari ni ma? 
2.
Me nej erli k madani yati, uni ng maz muni va mohi yati. 
3.
Ijti moi y menej ment ni ma? 
4.
Ijti moi y l oyi hani ng maz muni ? 
5.
Shaxs va j a mi yat o`rtasi dagi qara ma- qarshili kl ar ni mal ar dan i borat ? 
1
Иванов В. Н., Патру шев В. И. Инновационные социальные технологии государственного и муниципального
управления. – М
.: 2011.

---

14 
2- mavzu. Ijti moi y menej me nt ni ng ri vojlani shi
va uni ng il miy makt abl ari. 
 
1- mas hg’ ul ot. Me nej ment nazari yasi va a mali yoti ni ng ri vojlani shi. 
Rej a: 
2. 1. 1.
Bos hqar uv i nqil obi mohi yati. 
2. 1. 2.
Boshqaruv i nqil obi davrl ari ni ng o’zi ga xos xususi yatlari. 
Tayanch i boral ar:
 
boshqar uv i nqil ob, an` anavi y boshqaruv, boshqar uv 
yangil ani shl ari, kapitali z m ri vojl ani shi, burj ua i nqil obi. 
 
2. 1. 1. Bos hqaruv i nqil obi mohi yati. 
 
Ijti moi y ri vojl ani shning t urli t ari xi y bosqichl ari doirasi da me nej ment ko’ p 
asrli k evol yut si yani boshdan kechir di. Qadi mgi j a mi yatl ar da – Shu mer, Misr va 
Akkadoda – eng yuqori o’zgarishl ar kuzatil di – r uhoni yl ar – di ni y a mal dorl ar ga, 
ya’ ni menej erlarga ayl antiril di. Bu r uhoniyl ar t omoni dan di ni y t a moyillarni qayt a 
shakll antirish or qali a mal ga oshiril di: agar il gari xudol ar i nson qur bonli kl ari ni 
tal ab qilsal ar,
keyi nroq r uhoni yl ar e' l on qil gani dek, ul ar faqat ra mzi y qur bonli kka 
muht oj edil ar: agar imonlil ar pul, chor va moll ari, qo' l san' atlari va hokazol ar ni 
taklif qilsa kifoya edi. 
Mohi yati ji hati dan bu i nsoni yat j a mi yati tari xi dagi biri nchi ma' muri y i nqil ob 
bo' li b, buni ng natijasi da asosan i shbil ar monl ar ni ng yangi t uri – hali t adbir korl ar 
e mas, leki n endi di niy bo’l magan shaxsl ar paydo bo' lishi ga oli b kel di. 
Tashabbuskor r uhoni yl ar t ezda boy va t a' sirchan si nf ga ayl andilar. Shu bil an 
bir ga, ul ar uchun pul lar asosi y maqsadl ari sifati da xi z mat qil madi, ul ar di ni y va 
davl at faoli yati ni ng mahsuli dir, chunki r uhoni yl ar mar osi m j arayonl ari ni 
monit ori ng qilish bilan bir qat or da soli q yi g' ish, davl at g' aznachili k faoli yati ni 
boshqar uvchi, davl at byudj eti ni t arti bga sol uvchi va mul ki y masal al ar ni boshqari sh 
uchun mas' ul edi. Ul ar i sh hujj atl ari ni, buxgalt erli k hi sob-kit obl ari ni, yuri di k 
bayonotl ar ni, t a’ mi not ni, nazorat ni, rej alashtirishni va boshqar uv a mali yoti ga 
taall uqli boshqa funkt si yal ar ni qat' i yat bil an a mal ga oshirdi. 
Ruhoni yl ar ni ng boshqar uv f aoli yati ni ng natijasi – yozuvni ng paydo bo’lishi 
bo' li b, buni keyi nchali k aholi ni ng boshqa qatl a ml ari ha m egall adilar. 
Shunday 
qili b,
dastl abki
ma' muri y i nqil ob 
natijasi da 
menej ment
ruhoni yl ar ni ng savdo va di ni y f aoli yati ga vosit a sifati da shakllani b, vaqt o' tishi 
bil an ijti moi y muassasa va pr ofessi onal kasbl ar ga ayl andi. 
Ikki nchi ma' muri y i nqil ob biri nchi si dan mi ng yil o' ti b sodir bo' l gan va Bobil 
shohi Ha mmur api ni ng no mi bil an bog' li q ( mil oddan avval gi 1792- 1750), u davl at 
boshqar uvi t o' g' risi dagi 285 t a qonun hujj atl ari ni o' z i chiga ol gan mas hhur
qonunl ar ni e' l on qil gan.
Ha mmur api ni ng qonunl ari qadi mi y Shar q qonunl ari ni ng qi mmatli yodgorli gi 
bo' li b, ijti moi y boshqar uvni ri vojl antirishda keyi ngi bosqi chni angl at adi. 
Aholi ni ng ijti moi y gur uhl ari o' rt asi dagi ijti moi y munosabatlar ni xil ma-
xilli gi ni t arti bga sol uvchi mazkur kodeksni ng noyob aha mi yati shundaki, u but un 

---

15 
buyuk i mperi yani ng ma' murl ari ga yo’l ko’rsat gan. Bundan t ashqari, Ha mmur api, 
o' zi ni ng ijti moi y obro' si ni doi mo o' z f uqarol ari ni ng ho mi y va hi moyachi si sifati da 
qo' llab- quvvatl ovchi asl yet akchili k usl ubi ni i shl ab chi qdi. Shohl ar ni ng 
o' t mishdagi sul ol al ari ni t avsifl ovchi an' anavi y yet akchili k usuli uchun bu 
qi mmat baho yangili k edi. 
Me nej ment dagi i kkinchi i nqil obni ng mohi yati shundan i bor at ki, u oli y 
boshqar uv hul qi ni vuj udga keltirdi, i nson munosabatl ari ni t ashkil etish va nazor at
qilish ras mi y tizi mlari va harakat ni rag' batlantirish usull ari paydo bo`l di. 
Ha mmur api ni ng o' limi dan mi ng yil o' t gach, Bobil yana boshqaruv a mali yoti ni 
ri vojl antirish mar kazi sifati da o' zi ni esl ati b t uradi. 
Shoh Navuxodonosor II ( mil. Avv. 605-562) t o' qi machili k ma hs ul otl ari ni 
ishl ab chi qarishni nazor at qilish ti zi mi ni ng muallifi bo' li b, birinchi navbat da r angli 
lakl ar dan f oydal anadi, bu esa har haft a omborl ar ga kel gan ma t o va g' all a sifati ni 
ani ql ashga yor da m beradi.
Navuxodonosor II ni ng yut uql ari