вариант Нефт маҳсулотлари бозорида дизель ёқилғисининг ўртача ва модали нархларини аниқланг

Kuzatish obʼekti deyilganda o’rganilayotgan hodisa va jarayonlar to’plami tushuniladi. Masalan, axoli ro’yhatida kuzatish obʼekti bo’lib respublika, viloyat, tumanlarda yashayotgan barcha shaxslar, qishloq xo’jaligi hisobida — barcha jamoa va davlat xo’jaliklari, sanoat asbob-uskunalari ro’yhatida — jamiki zavod va fabrikalar xisoblanadi. Kuzatish obʼektini to’g’ri chegaralash, uni boshqa obʼektlardan ajratuvchi belgilarini aniqlash amaliy jihatdan katta ahamiyatga ega. Bu chegara quyidagilar bilan belgilab olinadi:
• biriichidan, mazmunan qanday hodisa kuzatishga jalb qilinishi kerakligi, masalan, davlat korxonasimi yoki kooperativ, sanoatmi yoki qishloq; xo’jaligi va hokazo;
• ikkinchidan, qanday hudud(mintaqa) chegarasida bu ma’lumotlar olinishi kerakligi, masalan, tuman miqyosidami yoki ayrim viloyatlar yoki respublika chegarasidami;
• uchinchidan, qaysi davr yoki vaqt uchun ma’lumot olinishi kerakligi, masalan, anik bir yil yoki bir necha yil va hokazo.
Аyrim hollarda kuzatish obʼektini belgilayotganda maxsus senzlardan foydalaniladi. Senz deganda barcha obʼektlar ichidan ayni kuzatishda hisobga olinishi lozim bo’lganlarini belgilash uchun qabul qilingan maʼlum miqdoriy meʼyor tushuniladi. Masalan, O’zbekiston fuqarolaridan olinadigan daromad solig’I to’g’risidagi qonunga binoan soliq solish maqsadida O’zbekistonda doimiy joyiga ega bo’lgan deb qaraladigan fuqarolar jumlasiga kalendar yil davomida 183 kundan ko’proq, vaqt O’zbekistonda turgan fuqarolar kiradi. Bu yerda 183 kun — soliq to’lovchi fuqarolar sonini aniqlash uchun vaqt meʼyorini bajaruvchi senzdir. Shu kundan oz muddatda yashagan fuqarolardan soliq olinmaydi. Kuzatish birligi deyilganda kuzatilayotgan to’plamning bir birligi tushuniladi. Bu birlik maʼlum darajada mustaqillikka ega bo’lib, kuzatish jarayonida undan maʼlumot olinadi. Masalan, sanoat faoliyati tekshirilayotganda har bir korxona kuzatish birligi hisoblanadi. Kuzatish birligidan hisob birligini farq qilish lozim. Hisob birligi deyilganda o’rganilayotgan to’plamning, yaʼni statistik kuzatish obʼektining shunday boshlang’ich unsuri, birligi tushuniladiki, uning belgilari tekshirish jarayonida qayd qilinishi kerak. Demak, u olib borilayotgan hisob uchun boshlang’ich asos bo’lanadi. Masalan, 1989 yilgi aholi ro’yxatini o’tkazish jarayonida har bir shahs haqidagi 25 savol hisob birligi bo’lib belgilangandi. Hisob birligini tug’ri aniqlash statistik tekshirishning muvaffaqiyatli va samarali bo’lishida muhim rol o’ynaydi. Bu masalada mujmallik va tushunmovchilikka yo’l qo’yish pirovard natijaning chalkash bo’lishiga olib kelishi mumkin.
Kuzatish dasturida savollarga javob maxsus hujjatda aks ettiriladi. Bu hujjat