Variant, Leningrad fonologik maktabida ottenka

VI. Praga tilshunoslik to‘garagida tilning tovush tomoniga oid qarashlar:
 Fonologiyaning ilmiy predmet sifatida shakllanishida Praga tilshunoslik
to‘garagi nomi bilan ma‘lum bo‘lgan funksional tilshunoslik maktabining o‘rni
kattadir. Bu maktab 1926 - 1952 yillar orasida faoliyat ko‘rsatgan. Uning vakillari
qatorida chex olimlari V. Matezius, B. Trnka, B. Gavranek, I. Vaxek, Ya.
Mukarjovskiy, V. Skalichka, Y. Korjinek, rus olimlari N.S. Trubetskoy, P.O.
Yakobson, S.O. Karsevskiy va boshqalar bo‘lgan. Mazkur maktab vakillarining
asosiy nazariy qarashlari "Praga tilshunoslik to‘garagi tezislari"da (1929 y.),
shuningdek qator maqolalarda o‘z ifodasini topgan. Bunga ko‘ra fonologiyada til
tovushlarining akustik obrazlariga, ularning sistema ichidagi aloqamunosabatlariga, demak, funksional sistema elementi sifatidagi tavsifiga alohida e‘tibor qaratilishi ktrak. Shundan kelib chiqib, fonologiyaning vazifa doirasi quyidagicha belgilanadi:
a) eng oddiy va ahamiyatli akustik - artikulyatsion obrazlarni (fonemalarni),
ular o‘rtasidagi aloqa - munosabatlarni aniqlash orqali muayyan tilning strukturaviy
sxemasini belgilash. Bunda, xususan, fonologik korrelyatsiyalarga alohida e‘tibor
berish talab qilinadi;
b) muayyan tildagi fonemalarning birikish imkoniyatlarini, shuningdek,
fonema variatsiyalarining guruhlanishi va tarqalish darajasini aniqlash;
v) muayyan tildagi fonemalarning ko‘llanish darajasini, ularning funksional
jihatlarini o‘rganish.
Bu maktabning qarashlari jahon tilshunosligida ham keng o ‘rin olgan.
Aynan shu maktab g'arbda eng mashhur bo'lgan va uning eng ko'zga ko'ringan vakili nikolay sergeevich trubetskoy jahon fonologiyasining asoschisi va klassikasi hisoblanadi. Avanesovga o'xshab, trubetskoy so'z tarkibidagi ikki xil tovush birliklarini - fonema va arxifonemalarni ajratib turadi. Arxonemalar nutq zanjirining shartlari ma'lum bir tovush paydo bo'lishining qaysi aniq fonemasi asos bo'lganini tan olishga imkon bermaydigan hollarda paydo bo'ladi. Arxifonema tushunchasi mohiyatan avanesovning kuchsiz fonema tushunchasi bilan mos keladi. Nutq zanjiridagi fonemalardagi farqlarni neytrallash hodisasining yana bir talqinini moskva fonologi pyotr savich kuznetsov giperfonema tushunchasida bergan. Giperfonema - ma'lum bir tovush berishi mumkin bo'lgan barcha fonemalarning to'plami. Til mexanizmining tuzilishi nuqtai nazaridan, bunday birlik eshitish orqali qabul qilinadigan nutqni idrok etish fonemalari zanjirini xotirada ifodalangan u yoki bu belgi (so'z) bilan taqqoslash bo'yicha farazlar tizimini ishlab chiqishga mos keladi. Nutq ishlab chiqarish fonemalari zanjiri.