mezofil aerob va fakulьtativ bakteriyalarning umumiy miqdori bo’lib, agarli muhitda 37º S va 24
soatda 2 marotiba katalashtirilganda ko’zga ko’rinovchi koloniyalar hosil qilishi Sanitariya
ko’rsatkichli bakteriyalarning borligi ikkita ko’rsatkich — (t i t r va i n d ye k s) orqali baholanadi.
Bitta sanitar ko’rsatkich bakteriyasi topilgan suv va tuproqning eng kam miqdoriga titr va 1 l
suyuqlikda;. 1 g tuproqda yoki zich moddada, 1 m
3
havoda topilgan sanitariya-ko’rsatkichli
bakteriyalar soniga —
indeks
deyiladi.
Sanitariya-ko’rsatkichli bakteriyalarga odam va hayvon organizmidagi doimiy mikrofloraning
vakillari kiradn. Ular ichak yoki nafas yo’llarida yashaydi. Ular quyidagi xususiyatlarga ega:
1) mikroorganizimlar doimiy ravishda odam va xayvonlar organizimida yashashi va tashqiy
muhitga , ko’p miqdorda najas yoki nafas yo’llaridan shilimshiq tomchilar bilan ajralishi;
2) mikroblar tashqi muhitda ko’payya olmasligi (oziq ovqatlardan tashqari)
yoki uning
ko’payishi juda qisqa bo’lishi;
3) atrof-muhitda, ichak yoki nafas yo’lida parazitlik qiluvchi patogen bakteriyalar qancha
vaqt yashasa, ular ham shuncha vaqt mobaynida yoki ulardan ko’proq yashash qobiliyatiga ega
bo’lishi;
4) tashqi muhitga ularning chidamligi o’zlari singari yashash muhitlariga ega bo’lgan patogen
bakteriyalarga o’xshash bo’lishi yoki ulardan ustun turishi va o’z xususiyatini o’zgartirmasligi;
5) tashqi muhitda ularga yashash xususiyatlari yaqin bo’lgan, o’xshash bakteriyalarning
bo’lmasligi;
6)
ularni aniqlash, ajratib olish va identifikatsiya usullari oson va ekonamik jihatdan qulay
bo’lishi;
Keltirilgan xususiyatlar bir qator bakteriyalarga xos bo’lib, atrof-muhitdagi turli ob’ektlar
uchun sanitariya-
ko’rsatkichi deb qabul qilingan (-jadval).
Jadval 16.
Tashqi muhitning xilma-xil ob’ektlarida aniqlanadigan sanitariya – ko’rsatkich mikroblari
Tekshirilayotgan ob’ekt
Ifloslanish xarakteri
Sanitar ko’rsatkich bakteriyalar
Suv
Najas bilan
Ichak
tayoqchasi guruhidagi
bakteriyalar
(
E.
coli,
Citrobacter
freundii,
Enterobacter aerogenes) Str.
fecalis.
Tuproq
Najas bilan
Ichak tayoqchasi guruhidagi
bakteriyalar
(
E.
coli,
Citrobacter
freundii,
Enterobacter aerogenes) Str.
fecalis, Clostridium perfringens
CHiriydigon tashlandiqlar
Termofil bakteriyalar, Proteus
vulgaris
Oziq-ovqat maxsulotlari
Najas bilan
Ichak tayoqchasi guruhidagi
bakteriyalar,
Str.
fecalis,
Proteus vulgaris
Og’iz ajralmalaridan
Stap’. aureus, St. pyogenis
Kundalik
foydalaniladigan
predmentlar
va
ro’zg’or
buyumlari
Najas bilan
Ichak tayoqchasi guruhidagi
bakteriyalar,
Str.
fecalis,
Proteus vulgaris
Og’iz ajralmalaridan
Stap’. aureus, St. pyogenis
Havo
Og’iz ajralmalaridan
Stap’. aureus, St. pyogenis
Ichak tayokchasi guruhidagi sanitariya-ko’rsatkichli bakteriyalar (ITGB)
Enterobacteriaceae
oilasining turli avlodlariga mansubdir. Tashqi muhitning xilma-xil ob’ektlariga sanitariya-
bakteriologik baho berishda unga qo’yilgan maqsad va vazifalarga asoslanib ITGB aniqlanadigan
sanitariya – ko’rsatkich mikroblari nisbatan 3 ta gruxga bo’linadi.
A. Bu guruhga kiruvchi ITGB quyidagi talabga javob berishi; ular umumiy mezofil aerob va
fakulьtativ anerob bakteriyalar bo’lib, oziqli muhitlarda laktoza va glyukozani yoki faqat
glyukozani 37º S kislota va gaz hosil qilib parchalashi va okisidaza aktivligiga ega bo’lmasligi
kerak. Bu ITGB ga E. coli,
Citrobacter, Enterobacter lar kiradi va bularni koliform bakteriyalar
(KB) deb yuritiladi. SKB ga bunday talab tabiatan “toza” bo’lgan ( suv) yoki termik ishlov
berilgandan kiyin toza bo’lgan ob’bektlarga qo’yiladi. Bunday mahsulotlarda xech qanday ITGA
bo’lmasligi shart. Bunday maxsulotlarga ichimlik suvlari (artezan,
xlorlangan vodoprovod suvlari,
distillangan suv), termik ishlov berilgan oziq-ovqat mahsulotlari ( kolbasa, kotletlar, baliq va bosh.),
sut va sut maxsulotlari va dezinfektsiya sifatini tekshirish uchun olingan(smыvы) yuvindilarda.
Hamma tekshirish, ekish usullari bilan 37º S olib boriladi.
B. Bu guruhga kiruvchi ITGB bakteriyalarni aniqlanishi tashqi muhitni vaqti ma’lum
bo’lmagan davirda najas bilan ifloslanganligini bildiradi. Bular ham laktoza va glyukozani yoki
faqat laktozani 43-44, 5º S kislota va gaz hosil qilib parchalashi va okisidaza aktivligiga ega
bo’lmasligi, ya’ni bu bakteriyalar yuqori temperaturada ham glyukozani kislota va gazgacha
parchalash xususiyatini yo’qotmasligiga asoslangan, termotolerant koleform bakteriyalar (TKB). Bu
ITGB ga E. coli, Citrobacter, Enterobacter lar kiradi.Bunday talab ITGB tashqi muhit ob’ektlarini
ifloslanish ehtimlidan saqlab bo’lmaslik holatlarida qo’yiladi. Bunday ob’ektlarga kiradi; suv (ochiq
havzalardagi, chiqindi suvlar) tuproq va termik ishlov berilgandan kiyin
ham ifloslanish ehtimoli
yuqori bo’lgan oziq-ovqatlar. Hamma tekshirish, ekish usullari 43-44,5º S olib boriladi.
V. Bu guruhga kiruvchi ITGB ni aniqlanishi ob’ektlarni yangi (yaqinda) najas bilan
ifloslanganligini bildiradi. Bu gurux ITGB ning, oldingi guruxlardan farqi E. coli laktozani 43-44,5º
S da kisota va gaz xosil qilib parchalaydi. SHunday qilib SKB xisoblanadi:
1. ITGB laktoza va glyukozani kislota va gaz xosil qilib 37º S da parchalasa.
2. Koliform bakteriyalari (ITGB) xisoblanadi, qachonki ular laktoza va glyukozani kislota va
gaz xosil qilib 37º S da 24 soatda parchalasa.
3. Najas termotolerant koliform bakteriyalari (ITGB) xisoblanadi, faqat laktozani kislota va
gaz xosil qilib 43-44,5º S da parchalasa.
Do'stlaringiz bilan baham: 
