Valyuta kursi, to’lov balansi va uning taqchilligi

Valyuta kursi, to’lov balansi va uning taqchilligi
 
.
590 
1.
Bizne sohasiga jalb qilinmaydigan va shu bilan birga katta miqdorda 
naqd pul qo‘yuvchi jismoniy shaxslar va guruhlarga tegishli bo‘lgan katta 
summadagi valyuta depozitlari; 
2.
Bankka maxsus ma’lumotlarni (masalan, ijtimoiy nomer va b.) taqdim 
etishni xoxlamaydigan shaxslar; 
3.
10000 dollar va shu atrofdagi summada muntazam ravishda valyuta 
operatsiyalarini o‘tkazgan shaxslar va boshqa shunga o‘xshash 
faoliyatlar. 
Valyuta operatsiyalari nazorati va boshqaruviga muofiq valyuta bitimlari 
to‘g‘risida ma’lumot berishdan uch holatda ozod etilgan. Shunday qilib, quyidagi 
hollarda valyuta operatsiyalari to‘g‘risida hisobot to‘ldirish kerak emas: 
1.
Federal rezerv banklari bilan qilingan bitimlar yoki zayom 
operatsiyalarida; 
2.
Milliy banklar o‘rtasidagi operatsiyalarda; 
3.
Tijorat banklari bilan nobank moliyaviy tashkilotlar o‘rtasidagi 
operatsiyalarda. 
Biznesning ayrim sohalari valyuta operatsiyalari to‘g‘risida ma’lumot 
berishdan ozod qilingan. Bularga AQShda iste’molchilarni tovar bilan muntazam 
ta’minlab turgan chakana savdo bilan shug‘ullanuvchi rezidentlar, omonat qo‘ygan 
rezidentlar, mahalliy organlar, shtatlardagi xukumat va AQSh xukumati kiradi. 
Valyuta operatsiyalarini nazorat qiluvchi banklar va boshqa tashkilotlar ma’lumot 
berish bilan bir qatorda qonun bilan belgilangan qoidalarni buzganda javobgarlikka 
tortilishadi. 
Bularning bari G’aznachilik Boshqarmasi tomonidan valyutani “tozalash”ga 
qarshi nazorat ob’ekti hisoblanadi. 
Shunday qilib, rivojangan bozor iqtisodiyoti mamlakatlari valyuta 
boshqaruvi va nazorati tizimlari xususiyatlari farqlanishiga qaramay, ayrim 
umumiy tendensiyalarni ajratib olish mumkin. 
Hozirgi kunda yuqorida ko‘rib chiqilgan mamlakatlarda qattiq valyuta 
boshqaruvi tizimidan voz kechilgan, lekin shu bilan birga xorijiy valyuta va oltinga 
nisbatan ayrim cheklanishlar saqlanib qolindi. 
Qattiq valyuta boshqaruvi va nazoratidan voz kechish va tashqi iqtisodiy 
faoliyatni liberallashtirish, mamlakat makroiqtisodiy holatining o‘zgarishi va 
xalqaro miqiyosda o‘z o‘rniga ega bo‘lishi bilan bosqichma- bosqich amalga 
oshirilgan. 
Kapital harakatini boshqarish pul-kredit siyosati instrumentlari va bozor 
mexanizmi orqali amalga oshirib kelinmoqda. Shunday bo‘lsada, xalqaro 
munosabatlarning rivojlanishi bilan pul oqimlari harakati va tashqi iqtisodiy 
faoliyat qatnashchilari ustidan nazorat qilish muhim ahamiyat kasb etmoqda. 
Rivojlangan bozor iqtisodiyoti mamlakatlarning deyarli barchasida 
Markaziy bank va vakil banklar asosiy valyuta nazorati organlari hisoblanadi. 
Iqtisodiy rivojlangan mamlakatlar valyuta boshqaruvi va nazoratining 
iqtisodiy rivojlanishiga ta’siri bo‘yicha umumiy xulosa qiladigan bo‘lsak, 

---