Valeologiya asoslari

Valeologik bilim 
salomatlik sohasida insoniyat tom onida to'plangan, 
fan va valeologik bilim lar keyingi rivoji u ch u n b o s h la n g ic h zaxirani 
o 'z id a aks ettiruvchi ilmiy asoslangan tu sh u n c h a lar, g ‘oyalar, om illar 
yig‘indisidir.
Valeologik t a ’lim natijalari insonda o 'zin in g genetik, fiziologik va 
psixologik im koniyatlarini, o ‘z s o g iig in i nazorat qilish, asrash va 
rivojlantirish m eto d va vositalarini n a z a rd a tu tu v c h i bilim larn i, 
atrofdagilarga valeologik bilim larni yoyish ko‘nikm asiga ega b o ig a n
valeologik m adaniyatni qaror to ptirishi zarur.
Valeologik t a ’lim turlari boshqa t a ’lim tu rlari (aqliy, jism oniy, 
kasbiy, siyosiy va boshqalar) bilan b o g iiq b o iib , o ‘zaro faol t a ’sir 
etish xususiyatiga egadir. Bunday o ‘zaro ta ’sir ko'rsatib o ‘tilgan ta iim
turlarining har biri o ‘z funksiyasini samarali amalga oshirishiga, kishilai 
(eng a w a lo , bolalar va yoshlar)ni jam iyatdagi shaxsiy va ijtim oiy 
m ajburiyatlarni bajarishga o'ziga xos tayyorlash im konini beradi.
«Valeologiya» fani ta iim iy xarakterga ega b o iib , um um insoniy 
q adriy atlar (m a ’naviy, axloqiy, psixik va jism o n iy salom atlik)ni
12

---

shakllantirish orqali nam oyon b o ‘ladigan gum anitar t a ’lim ning tarkibiy 
qism laridan biri sifatida m u h o k am a etiladi.
Fanning m aqsadi oliy t a ’lim m uassasalarida m a ’naviy-axloqiy, 
jismoniy sog‘lorn m utaxassislam i tayyorlashga yordam berishdir; kasbiy 
jjodkorlikni yaratishga im kon beribgina qolm ay, balki h a r b ir shaxs 
va atrofdagi kishilarning salom atligini saqlash va yanada oshirishning 
strategiyasi va taktikasini aniqlaydi.
Fanning vazifalari:
— o b y ek tiv ta d q iq o t m e to d la ri va ijtim o iy fa n la r o rasid a g i 
integratsiyani um um lash tirish , bilish nazariyasidan foydalanish, «o‘z- 
o ‘zini bilish»ni o ‘rganish; m azk u r sohadagi yangi m uvaffaqiyatlarga 
tayanuvchi psixik salom atlikni saqlash va m ustahkam lashga oid bilim lar 
bilan talabalarni q u ro llantirish;
— psixologik sog ‘lom lik va jism oniy holatn ing yuqori darajasini 
ta ’min etuvchi am aliy ko‘nikm a va m alakalarni, m otivatsion-qadriyatli 
salomatlikni shakllantirish;
— m ehnat faoliyati sharoiti va ekstremal vaziyatlarda psixofiziologik 
chidam lilik darajasini saqlay olish xususiyatini, shaxsning kasbiy 
aham iyatli individual o ‘ziga xosligini d oim iy tako m illashtirish va 
rivojlantirish;
tabiiy va tasodifiy baxtsiz h odisalarda o ‘z - o ‘ziga va o ‘zaro yordam
berish usullari va m eto d larin i egallash kabilardan iborat.
Fanga oid m ateriallarn i o ‘rganish natijasida talaba:
— j is m o n iy , p s ix ik va ijt im o iy s a l o m a t l i k n i s a q la s h va 
m ustahkam lash asoslarini bilishi;
— o 'z -o 'z in in g salom atligini tashxis etish, korreksiyalash va baho- 
lashning zam onaviy m eto d larid an foydalana olishi; o ‘quv va m eh nat 
faoliyati sharoiti va ekstrem al vaziyatlarda psixofiziologik chidam lilik 
darajasini saqlay olishi;
— birinchi tibbiy yo rd am k o ‘rsatish, o ‘zining jism o niy holatini 
o ‘zgartirish m alakasini egallashi zarur.
13

---