|
V II B o b .
M U ST A M L A K A D A VRI.
KOREYA U R U S H I VA K O R EY A N IN G
B O 'L IN IS H I
B o sib o lis h g a
Q irol K ojonning ru s m issiyasi ta'sirid a Yapo-
tay y o rg a rlik
n iy an in g K oreyadagi m issiyasi su say ish ig a
sabab b o 'ld i. Biroq Y aponiya saro y ig a qaytis-
hi b ilan K oreyani bosib olishga q aratilg a n h a ra k a t k u ch ay d i. 1898
yili Kojon Y aponiya tara fd o rlari ta'sirid a R ossiya y o rd a m isiz faoliyat
olib borish i h a q id a b a y o n o t b erad i. N a tija d a ru s h a rb iy in stru k to rla-
ri va m oliyaviy m aslah atch ilari K o rey ad an chiqib ketish ad i. A ynan
sh u yil Y aponiya va R ossiya o 'rta s id a sh a rtn o m a im zo lan ad i. S hart-
n o m a g a k o 'ra, R ossiya y a p o n -k o re y s iq tiso d iy aloqalarig a q arsh ilik
k o 'rsa tm a slik m ajb u riy atin i oladi. Bu esa, o 'z n a v b a tid a , Y aponiya
n in g K oreyani iq tiso d iy m u sta m la k a q ilish id a m u h im o m il b o 'ld i.
Bu o 'rin d a b irg in a 1901 yili K oreyadagi xorijiy sa v d o u y la rin in g 87
foizi Y aponiyaga tegishli b o 'lg a n in i m isol qilib k eltirish m u m k in .
K oreyaning m o liy a -k re d it tizim i y a p o n b a n k la ri n a z o ra tid a b o 'ld i
va m a m la k a td a y a p o n h arb iy k o n tin g en ti h a m oshdi.
1902 y ild a Y aponiya A ngliya b ilan sh a rtn o m a im zoladi. Bu shart-
n o m a d a u s h b u m am lak atlarn in g K oreya va X itoyga alo h id a qizi-
qishlari ak s etgan. S h artn o m ad a h a r ikki m am lak atg a uchinchi b ir
m am lak at qarshi chiqsa, u la r birg alik d a o 'z a ro h a rb iy ittifoq bo 'lib
u ru sh ish i ta'k id lan g a n . S h u n g a qaram ay, y a p o n la r K ojonni taslim
qilib, R ossiyaga q arsh i sh a rtn o m a im zolashi u c h u n k o 'p h a ra k a t q il
di lar. Yirik m am lak atlar b ilan o 'z a ro nizoli vaziyatga tu sh ib qolish-
d a n tash v ish g a tu sh g a n koreys h u k u m a ti 1903 yili Y aponiya va R os
siyaga K oreyaning neytraliteti to 'g 'risid a g i loyihani h a m d a sh u n g a
o 'x sh a sh teleg ram m an i g 'a rb m am lak atlarig a va X itoyga y u b o rd i.
Y aponiya b ila n R o ssiy a n in g l9 0 3 y ild a g i K oreya va M anjuriya
b o ra sid a g i k e lish u v i b o sh i b e rk k o 'c h a g a kirib qoldi. 1904 y iln in g
q ish id a ru s -y a p o n u ru s h i (1904-1905) b o sh la n d i. U ru s h d a R ossiya
VII Bob. M U S T A M L A K A D A V R I. K O R E Y A U R U S H I V A K O R E Y A N IN G B O 'L IN IS H I
99
m a g iu b b o 'lg a n id a n fo y d a la n ib Y aponiya K oreyaga q a to r sh artlar-
n i q o 'y d i. C h u n o n c h i, 1904 yil 23 fe v rald ag i sh a rtn o m a d a K oreyaga
tash q i h u ju m yoki fu q a ro lik u ru s h i b o 'lg a n ta q d ird a Y aponiyaning
h a rb iy ish tiro k i k o 'z d a tu tilg a n edi. 1904 yil 24 a v g u std a g i sh a rtn o
m a esa k o rey s h u k u m a tid a Y aponiya to m o n id a n tavsiya q ilin g an
y a p o n m oliya, tash q i ish la r b o 'y ic h a m aslah a tc h ila ri va K oreya
n in g b a rc h a tash q i alo q ala ri Y aponiya o rq a li b o 'lish i k o 'z d a tu til-
di. 1905 yil a p re ld a y a p o n la r n a z o ra tig a p o chta, teleg raf va telefon
tizim i o 'td i. 1905 yil 17 n o y a b rd a k u ch ish latish y o 'li b ilan "H o-
m iy lik h a q id a sh a rtn o m a " (sh a rtn o m a g a V azirlar m a h k a m a sin in g
5 a 'z o si q o 'l q o 'y g a n , im p e ra to r va b o sh v a z ir im zo q o 'y m a g a n )
im z o la n g a n bo 'lib , u n g a k o 'ra K o re y an in g tash q i alo q alari va m o li
ya tizim in i n a z o ra t q ilish Y aponiyaga o 'td i. A slid a esa Y aponiyaga
K o re y an in g b arch a b o s h q a ru v tizim i o 'td i.
M am lak a tn i bo sib olish ish larin i a m alg a o sh irish m a q sa d id a
y a p o n la r K oreyada elch ix o n a o 'rn ig a b o sh q aro rg o h n i tash k il qil
di, arm iy a q isq artirild i, k o rey s a m a ld o rla ri y a p o n la rg a a lm a sh ti
rildi, p o litsiy a xizm ati Y aponiya ja n d a rm e riy a sig a b o 'y su n d irild i.
S hu ta rz d a K oreyani m u sta m la k a qilish ishlari jad al ta rz d a 1906
y ild a n 1910 yilg ach a d a v o m etd i. A ynan s h u y illa rd a K o rey ad a ya
p o n la r soni 81,7 m in g d a n 171,5 m in g g a yetdi. Y aponlar ju d a a rz o n
n a rx la rd a y e r m a y d o n la ri, tashkilotlar, b inolar, o 'rm o n m u lk la rin i,
m a h a lliy baliq ch ilik va ovch ilik n i sotib oldi, b a 'z a n esa m a jb u ra n
to rtib oldi.
Y apon h u k u m a tin in g ish tiro k i aso sid a "Ilch in x v e" ("y ag o n a ta-
ra q q iy p a rv a r jam iy at") sin g a ri y a p o n ta ra fd o rla ri jam iy ati tu zild i.
"H o m iy lik h a q id a g i k e lish u v "n i ta n o lm a g a n h o ld a 1907 yil
iy u n d a im p e ra to r K ojon K orey ad ag i y a p o n z o 'ra v o n lik la ri h a q id a
m a 'lu m q ilish u c h u n G a a g a d a g i xalq aro k o n fe ren siy ag a d eleg atsi-
ya jo 'n a td i. U sh b u o 'z b o sh im c h a q a d a m g a javob sifatid a 1907 yil
19 iy u n d a y a p o n h u k u m a ti K ojonni ta x td a n v o z k ec h ish g a va taxt-
ni o 'g 'li S u n jo n g a b o 's h a tib b e rish g a m a jb u r qildi. S hu y iln in g 24
iy u lid a K oreya y an g i s h a rtn o m a n i im zo lad i. U n g a k o 'ra , Y aponiya
n in g b o sh re z id e n ti K oreya h u k u m a tin in g faoliyati u s tid a n cheksiz
n a z o ra tg a , ju m la d a n , h a r q a n d a y q a ro r ch iq arish va lav o zim g a ta-
y in la sh h u q u q ig a ega b o 'ld i. Q isq a v aq t ich id a d a v la t a p p a ra tin in g
tu rli lav o zim larig a 3 m in g y a p o n a m a ld o rla ri ta y in la n d i. 1907 yil 1
a v g u s td a k o re y s arm iy a si ta rq a tib y u b o rild i.
100
VII Bob. M U S T A M L A K A D A V R I. K O R E Y A U R U S H I V A K O R E Y A N IN G B O 'L IN IS H I
Do'stlaringiz bilan baham: |
