V. R. Rahimov, N. U. Ubaydullayev

Dolotosimon koronkani charxlash sxemasi:
a
 – yo‘l qo‘yilgan yemirilish darajasini o‘lchash; 
b
 – charxlash sxemasi.

---

81
1.30-§.  SKVAJINALARNI ALANGA BILAN  
BURG‘ILASH
Tog‘ jinslarini alanga bilan burg‘ilash yuqori haroratli gazlar oqi-
mining parchalanadigan jinslarga jadal (intensiv) ta’sir etishi nati-
jasida amalga oshadi.
Burg‘ilash ishlari o‘zi harakatlanib yuradigan, alanga oqimi uza-
tuvchi gorelkali termobur bilan jihozlangan burg‘ilovchi dastgohda 
amalga oshiriladi. Termobur aylanishi natijasida skvajina tubining 
alohida uchastkalarini vaqti-vaqti bilan qizdirib burg‘ilaydi.
Texnologik operatsiya quyidagi ketma-ketlikda bajariladi: gorel-
kani yoqish, burg‘ilash, skvajinaning pastki qismini kengaytirish va 
uni tozalash.
Yonish kamerasida alanga oqimi o‘tadigan gorelkada yoqil-
gan yoqilg‘i bilan oksidlovchi aralashib, yuqori haroratli gaz oqimi  
soplo apparati orqali o‘tganda tovush tezligidan yuqori tezlik ho-
sil qiladi.
Mahkam jinslarda burg‘ilanganda gorelkaning turg‘unligi 800– 
1000 m ga yetadi. Alanga bilan burg‘ilovchi dastgohning ish unum-
dorligi quyidagi ko‘rsatkichlarga bog‘liq: gorelka soplosidan chiqa-
yotgan gaz harorati va uning tezligi, yonilg‘ining umumiy sarflanishi, 
tog‘  jinslarning  fizikaviy-mexanikaviy  xarakteristikasi,  mineral
-
lar tarkibi, mahkamligi, darzligi, qayishqoqligi va issiqlik o‘tkazish 
fizikaviy holati.
Alangali burg‘ilash oksidlangan va oksidlanmagan temir rudala-
rida qo‘llanilganda yuqori samara beradi, chunki bu jinslar va ruda 
parchalanishda po‘st tashlaganga o‘xshab, erimasdan ushalib chiqadi. 
Kam tezlikda burg‘ilanadigan va eriydigan jinslarda bu usul cheklan-
gan miqdorda qo‘llaniladi.
Kelajakda alangali burg‘ilash bilan sharoshkali burg‘ilash usul-
larining kombinatsiyasi qo‘llaniladi: avval skvajina sharoshkali 
dastgoh bilan burg‘ilanadi, so‘ng skvajinaning pastki qismi, ya’ni 
portlovchi modda zaryadi joylashtiriladigan joyni alangali usul bi-
lan burg‘ilash uchun termosharoshkali dastgoh qo‘llaniladi.
Alanga oqimini raketa turidagi gorelka bilan yaratiladi. Ular 
kero sin va kislorod aralashmasida yoki benzin-siqilgan havo aralash-
masida ishlaydi.

---

82
Diametri 160–225 mm va undan ham katta diametrli skvajinalar 
karyerda  olov  purkab  ishlovchi  СБО-1,  СБО-2,  СБО-4  va  СБО-5, 
СБО-160/20 dastgohlari bilan burg‘ilanadi.
СБО-160/20  dastgohi  (1.27-rasm)  skvajinaning  pastki  qismini 
500 mm ga qadar kengaytirish imkoniga ega. Keyingi vaqtda oksid-
lovchi sifatida siqilgan havo qo‘llanilmoqda, bu alangali burg‘ilash 
ishini tashkil etishni soddalashtiradi va unga sarflanadigan xarajatlar
-
ni kamaytiradi.
Kuchli parchalangan, darz tog‘ jinslarida burg‘ilanganda burg‘i-
lash tezligi 25–30% kamayadi, shuning uchun bunday sharoitda sop-
losi qiya joylashgan gorelka qo‘llaniladi.
Termik burg‘ilashga jinslarni lazer nuri bilan parchalanishi kira-
di, bunda jinslar qizdirilib, yuzasida termik kuchlanish hosil qilinadi, 
natijada jinslar ushaladi yoki eriydi. Burg‘ilash ishlarida kristalli va 
gazli lazerlar qo‘llaniladi.
Plazmali usul.
 Bu usul termik burg‘ilashning bir turi bo‘lib (1.28-
rasm), turg‘un elektr cho‘g‘lanish hosil qiladi (ikki elektrod o‘rtasida) 
va soplo bilan siqilgan havo oqimini pufiaydi. Sovuq plazma manbayi 
1.27-rasm.