V-mavzu. Xavfsizlik texnikasi asoslari

Inson tanasini elektr tokiga ko’rsatayotgan qarshiligi

Inson tanasidan o’tayotgan tok, eng kichik qarshilik ko’rsatadigan yo’lidan boradi. Shu holatida tanani qismlari har xil solishtirma qarshiligiga ega bo’lgani bilan tushuntiriladi.

5.4- rasm. Inson terisining ko’rinishi (kesmada)

а) epidermis – terning tashqi qatlami; б) derma - terning ichki qatlami; 1) yuqori qatlami; 2) usish qatlami; 3) yog’ qatlami; 4) ter bezi; 5) yog’ bezlari; 6) qil; 7) qon tomiri; 8) sezgi asab uchlari
O’zgaruvchan tokni solishtirma hajm qarshiligi quyidagicha:

5.5 – jadval

O’zgaruvchan tokni (50 Gs)	Solishtirma hajm qarshiligi quyidagicha (om.sm)
Teri quruq	2·10^6 gacha
Suyaklar	1·10^6 dan 2·10^8gacha
Tirik xo’jayralar	(3-6)·10^6 gacha
Mushaklar	150-300 gacha
Qon	100-200 gacha

Ko’rinib turibdiki teri eng katta solishtirma qarshiligiga ega, ayniqsa eng yuqori qatlami. Inson tanasini qarshiligi ikki yo’nalishidan iborat: kontakt joyidagi terini qarshiligi va ichki organlarni qarshiligi. Inson tanasini faol va hajmli yo’nalishlarini qarshiliklari bir yuz pikofaradan bir necha mikrofaradgacha bo’lishi mumkin.

a)

b)
5.12 - rasm. Inson tanasini elektr tokiga ko’rsatayotgan qarshiligi:

a) qarshiligni o’lchash sxemasi; b) Inson tanasini qarshiliging ekvivalent sxemasi; 1) elektrodlar; 2) epidermis – terning tashqi qatlami; 3, 4) tananing ichki to’qimalar

Tok kuchlanishi oshishi bilan tanani qarshiligi kamayib boradi. Natijada terini yorib o’tadi. Tokni kuchi yoki, o’tish muddati oshishi bilan teri qizib boradi va tutash joylari terlashiga olib keladi. Shu ham terini elektr qarshiligini kamaytiradi. Ichki organlarni qarshiligi asosan tok kuchlanishiga bog’liq va 300-600 Om bo’ladi.

Inson tanasini umumiy qarshiligi ham tokni kuchlanishiga bog’liq, lekin chiziqli emas, kuchlanishni ko’payishi bilan umumiy qarshiligi kamayadi va 300 V kuchlanishida ichki organlarni qarshiligiga yaqinlashadi.

5.39)

R_h = 2R_H + R_h - inson tanasini aktiv qarshiligi, Om; C_H≈ 0,5 - inson tanasining zichligi, Ф; f - tok chastotasi, Gz.

Shunday qilib inson tanasini elektr tokiga ko’rsatayotgan qarshiligi bir tekis va mo’tadil emas. Shu qarshiliklar bilan hisob-kitob qilish o’ziga hos qiyinchiliklarga duch keladi. Hisob-kitobni onsonlashtirish niyatida amaliyotda yetarli aniqlik darajasida inson tanasini qarshiligini R_h= 1000 Om ga teng deb qabul qilingan.