V-mavzu. Xavfsizlik texnikasi asoslari

Elektr xavfsizligi deb insonlarni elektr toki, elektr yoyi, elektromagnit maydoni va statik elektr tokining xavfli va zararli tasiridan himoya qilishga qaratilgan tashkiliy va texnik tadbirlar hamda vositalar tizimiga aytiladi. 1862 yili De Merkyu elektrdan jarohatlanish to‘g‘risida batafsil ma’lumotlarni yoritdi. XX asrda avstraliyalik vrach insonni elektr toki o‘ldirishi mumkinligini, lekin tok bilan insonni o‘ldirish qiyinligi to‘g‘risida xulosa qildi.

Elektr tokining inson tanasiga tasiri bir necha omillarga, jumladan, tok kuchiga, inson tanasining elektr tokiga karshiligiga, kuchlanish miqdoriga, tok turiga va chastotasiga, tokni tasir etish vaqtiga, tokning inson tanasi bo‘ylab utish yo‘liga hamda insonning shaxsiy xususiyatlariga bog‘liq bo‘ladi.

Elektr toki insonga uch xil, yani, kimyoviy, issiqlik va biologik tasir ko‘rsatadi. Kimyoviy tasirda inson tanasidagi qon va boshqa organik suyuqliklar buzilishi mumkin. Issiqlik tasirida esa tananing ayrim qismlarida kuyish hosil bo‘ladi. Biologik tasirda tananing tirik hujayralarini ko‘zg‘alishi va uyg‘onishi oqibatida muskullarni ixtiyorsiz ravishda tortishishi, qisqarishi yuzaga keladi.

Yuqoridagilarga mos holda, elektr tokining inson tanasiga tasiri elektr zarba, elektr kuyish va elektr shikastlanish ko‘rinishida bo‘lishi mumkin. Ushbu tasirlar ichida elektr zarba eng xavfli hisoblanadi va u elektr tokining inson tanasidagi muhim azolari: yurak, o‘pka, asab tizimi va boshqa shu kabi azolari orqali o‘tishi natijasida yuzaga keladi.

Elektr kuyishlar esa quyidagi ikki xil ko‘rinishda bo‘ladi: bevosita yoki kontaktli - bunday holat inson tanasining elektr qurilmalaridagi tok o‘tkazuvchi qismlar bilan yaxshi kontaktda bo‘lmasligi natijasida yuz beradi; bilvosita elektr simlarining qisqa tutashuvi oqibatida erigan metall parchalarining sachrashi yoki elektr yoylaridagi uchqunlar tasirida yuz beradi.