В а Х а б о в а. В., Т а д ж и б а е в а д. А., Х а ж и б а к и е в ш. Х

28.1.1-расм. Халқаро ишчи кучи миграцыясининг 
и к т и с о д и й
сабаблари
Иккала мамлакатнинг меҳнат ресурслари ҳажми биргаликда LL1 ни 
ташкил этади. Si ва S
2
тўғри чизиқлар ишчи кучидан фойдаланиб 
яратилган маҳсулот ҳажми қийматининг ўсишини ифода этади. Агар ишчи 
кучининг халқаро миграцияси мавжуд бўлмаса, унда биринчи мамлакат 
ўзидаги мавжуд меҳнат ресурсларидан фойдаланган ҳолда LC ҳажмдаги 
ўртача иш ҳақини таъминлаб беради. Шу тариқа иккинчи мамлакат ҳам 
L*D ҳажмдаги ўртача иш ҳақини таъминлаб беради.
Биринчи мамлакат меҳнат ресурслари яратган маҳсулот ҳажми 
a-fb-fc-fd-te-tf
ни, иккинчи мамлакатда яратилган маҳсулот хажми эса 
i-fj-fk
ни 
ташкил этади. LC < L’D тенгсизлик эса биринчи мамлакатда ишчи кучи 
қийматининг иккинчи мамлакатга Караганда пастрок эканлигини кўрсатади.
511

---

Агар иккала мамлакат хам ишчи кучининг халқаро миграцияси 
йўлидаги тўсикдарни 
олиб 
ташласа, 
биринчи 
мамлакат 
меҳнат 
ресурсларининг АВ қисми иккинчи мамлакатга кўчиб ўтади. Натижада 
иккала мамлакатда ҳам иш ҳақи BR даражада баланслашади.
Бир томондан биринчи мамлакатда қолган ва иккинчи мамлакатга 
кўчиб ўтган меҳнат ресурслари яратган маҳсулот ҳажми 
a-tf>+c+d-l-e-tf-tfi 
ни, шундан 
a+b+c-Hl 
қисми ушбу мамлакат меҳнат ресурслари томонидан, 
e-rf-tfi
қисми эса иккинчи мамлакатга кўчиб келган чет эллик мигрантлар 
томонидан яратилади. Бунда 
иккинчи 
мамлакатга кўчиб келган 
ишчилардан фойдаланиб яратилган маҳсулот аввалги ҳажмидан 
h 
сегментга кўпроқ бўлади. Ишчиларнинг даромади 
a+b-kl+e-tf-tfi
ни ташкил 
этиб, ишлаб чиқаришнинг қолган омилларининг даромадлилиги 
с 
сегментга камаяди.
Иккинчи томондан эса, биринчи мамлакатдан иккинчи мамлакатга 
ишчи кучининг оқиб ўтиши икки мамлакатда иш ҳақининг LD дан LF гача 
камайишига олиб келади. Аммо ҳам ўзидаги ишчи кучидан ҳам хориждан 
келган ишчи кучидан фойдаланиш эвазига икки мамлакатнинг ички 
маҳсулотининг ҳажми