В а Х а б о в а. В., Т а д ж и б а е в а д. А., Х а ж и б а к и е в ш. Х

бошқа бўлимларнинг ойлик фонда ўзгармаслиги ҳисобига маҳсулотнинг 
таннархи пасаяди;
— технологик иқгисод - ишлаб чиқариш миқёсининг ўсиши шароитица 
технологик жараёнларни мукаммаллапггиришга, маркетинг ва реклама 
ишларини олиб бориш га қилинадиган харажатларнинг маҳсулот таннар- 
хидаги улуши пасаяди.
Миқёс самараси мамлакатдаги тармоқ ва корхоналарнинг рақобат 
бозоридаги хатти-ҳаракати ҳамда фаолият йўналишларидан келиб чикқан 
ҳолда ташқи ва ички миқёс самараларига ажралади.
Ташқи миқёс самараси - бутун тармокда ишлаб чикариш миқёсининг 
ўсипш натижасида фирма доирасида товар бирлигига тўғри келадиган 
харажатларни нг камайиши.
306

---

Ички миқёс самараси — фирма доирасида ишлаб чикдриш микиёсини кен- 
гайтириш орқали товар бирлигига сарфланадиган харажатларнинг камайиши.
Ташқи миқёс самараси шуни назарда тугадики, ҳар бир фирманинг ҳаж- 
ми ўзгармаган холда бир хил товар ишлаб чиқарадиган фирмалар сони орта- 
ди. Одатда, ушбу ҳолатда бозор етарли даражада рақобатбардошлигини сақ- 
лаб қолади, бу эса шу модель асосидаги савдо қонуниятларини халкаро сав- 
дошшг классик назарияларига яқинлаштиради, яъни экспортёрлар ўзлари 
таъсир кўрсата олмайдиган бозордаги нархда хохдаган микдордд товар 
сотишлари мумкин.
Ички миқёс самараси эса шплаб чиқариш микдори ўзгармаган ҳолда 
товар ишлаб чикдрувчи фирмалар сони камайган ҳолатни назарда тутади. 
Ушбу вазият аксарият ҳолларда носоғлом рақобатни келтириб чиқаради, 
яъни ишлаб чиқарувчилар ўз товарлари нархига таъсир кўрсата оладилар ва 
товар нархи ни пасайтириш орқали сотиш ҳажмини орттиришлари мумкин. 
Ички миқёс самарасининг эксгремал ҳолати соф монополия ҳисобланади.
Монополистик рақобат шароитида савда Маълумки, халкаро савдода 
соф мукаммал рақобат анча кам учрайди, бунинг сабаби жаҳон хомашё ва 
товарлар бозорининг бўлишиб олинганлиги ва халқаро бозорларда ўзига хос 
олигополия ва монополияларнинг вужудга келганлигидир. Монополистик 
рақобат асосидаги савдо назариясининг ривожланишига америкалик 
иқгисодчи Пол Кругман катга хдоса қўшди.