В а Х а б о в а. В., Т а д ж и б а е в а д. А., Х а ж и б а к и е в ш. Х

Халкаро савдо назариялари таркибида бир қатор назариялар классик 
мактабнинг хагщаро савдо концепциясини тўлиқ рад этишади. Бу назариялар 
орасида миқиёс самараси, тармоқ ичидаги савдо, монопол ракобат 
шароитидат савдо каби назарияларни ажратиб кўрсатиш мумкин.
Халқаро савдонинг миқёс самараси модели. Умумий иктисодий 
назариядан маълумки, ишлаб чикариш ииқёси кенгайиб боргани сари 
товарнинг таннархи пасайиб боради.
Миқёс самараси орқали ишлаб чиқариш омиллари билан бир хил ёки 
деярли бир хил таъминланган мамлакатлар ўртасидаги савдо тушун- 
тирилади. Миқёс самараси оркали технологик жиҳатдан бир-бирига яқин, 
ҳатго бир хил товар ишлаб чиқарадиган мамлакатлар ўртасидаги савдони 
ҳам тушунтириш мумкин.
Миқёс самараси - ишлаб чиқаришнинг шундай ривожланишики, бунда 
омиллар сарфининг бир бирликка ўсиши ишлаб чиқарилган маҳсулотлар 
хажмининг бир бирликдан кўпроқ микдорга ўсишига олиб келади ва буни 
куйидаги жадвапда кўришимиз мумкин:
17.3.1-жадвал
Миқёс самараси
Мехраг (соаг)
4
6
8
10
Товар (дона)
1
3
5
7
Товарнш
1
Г таннархи (соэт/дова)
4,00
2.00
1,60
1,43
Миқёс самарасининг вужудга келиш сабаблари кўп, аммо уларнинг 
асосийлари қуйидагилардан иборат:
~ ихтисослашув даражасининг ўсиши - ишлаб чикариш миқёсининг 
ўсиши ишчиларнинг белгиланган операцияларни бажаришга ихтисос­
лашув ининг ўсишига олиб келади;
— ишлаб чиқаришнинг яхлитлиги — шплаб чиқаршп миқёсининг ўсиши 
шароитида ишлаб чиқаришга билвосита боғлиқ бўлган бўлимларнинг ҳажми 
деярли ўзгармасдан қолади. Бошқарув аппарата, бухгалтерия ва шу каби