В а Х а б о в а. В., Т а д ж и б а е в а д. А., Х а ж и б а к и е в ш. Х

23.1.1-жадвап
Л н и қ л а н п ш н е ф т ь з а х и р а л а р и н и н г м и к д о р и , м л н . б а р р е л ь 1
1990 й.
2000 й.
2009 й.
2010 й.
2010йицда 
жамига 
нисбатан % да
ЙҲТТ мамлакатлари
115,4
93,3
92,0
91,4
6,6
ОПЕК мамлакатлари
763,4
849,7
1068,6
1068,4
77,2
ОПЕКгз аьзо бўлмаган 
мамлакатлар
176,5
168,2
182,6
188,7
13,6
ЕИ
8,1
8,8
6.2
6,3
0,5
МДҲ
63,3
87,1
125,4
126,1
9,1
Дунё бўйича - жами
10032
1104,9
1376,6
1383,2
100,0
б ўлиб, Я п о н и яд а н еф тга б ўлган талабн ин г д ея р л и 100% и и м п о р т ҳи со б и д ан
қопланади . Е И д а н еф ть в а н еф ть м аҳсулотлари и м п орти н ин г я р м и д ан орти ғи
О П Е К м ам лакатлари (31,2% ) в а Р о сси я (24,0% ) ҳиссасига т ў ғр и келади (23.1.2- 
ж адвал).
23.1.2-жадвап 
Е И н е ф т ь в а н е ф т ь м а ҳ с у л о т л а р и и м п о р т и н и н г
г е о г р а ф и к т а р к и б и , 2000-2010 й й .2
2000 й.
2005 й.
2008 й.
2009 й.
2010 й.
ОПЕК мамлакатлари
39,3
32,3
30,9
30,5
312
Россия
15,5
21,0
20,0
23,2
24,0
Озарбаажон
0,6
0,7
2,2
2,4
2,6
Қозогистон
1.5
3,0
3,1
3,0
3,6
Норвегия
10,5
8,6
6,8
7,3
6.0
Лспин Америкаси мамлакатлари
2,2
2,5
2,7
2,6
2,5
Африка 
ва 
Кариб 
хавзаси 
мамлакатлари
6,5
6Д
8,3
7,7
7Д
Бошқалар
23,9
25,8
26,0
23,3
23,0
Жами
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
Т аҳпиллар ж аҳон х о м аш ё бозори у ч у н х о с куйи даги хусусиятларн и
аж ратиш им кон и н и беради;
-
м и н ерал хом аш ён и нг халкаро савдода м у ҳ и м к атегори ялари дан б и ри
экан ли ги — ж аҳон товар эксп орти ни нг 13% м инерал х о м аш ё ҳи ссасига т ў ғр и
келади, м и н ерал хом аш ё таркиб ин и нг 7 5 % и н и э с а ёқилғи м атери аллари
таш ки л этади. Р ивож ланаётган м ам лакатлар том он ид ан м и н ер ал хом аш ё 
етказиб б ерш ц ц а н еф тн и н г у л у ш и орти б борм окда;
1 Кондигов Д. Перспективы евро для России: плюсы и минусы. //Экономист, №12,2011. С. 72.
2Ўшаманба.
396

---

- х о м аш ё р есу р сл ар и н и н г аксарияти р и вож ланаётган м ам лакатларда 
и ж тй м ои й -и қги сод и й
м уам м о л ар н и
ҳ а л
этиш д а 
зар у р
б ўлад и ган
м аб лағларн ин г асо си й м а н б а и экан ли ги — б у ҳ о л а г ўз н авб ати д а м и лли й
и қгасо д и ёгл ар н и н ги х о м аш ё эксп орти га б оғлан иб қо л и ш и га о либ келади;
- ж ах р н х о м а ш ё б о зо р и иж ти м ои й тар к и б и д а м уом ала сохдси н ин г 
м у х д м ў ри н га э га л и ги - таб и и й ресурслардан ф ойд алани ш да халқаро 
к ом п ани ялар ф аол и ш ти р о к этад и ва улар ни н г аксарият қи см и таб и и й
ресу р сл ар н и қазиб ч и к ар и ш в а сотиш г а ихтисослаш ган;
- м и н ер ал х о м а ш ё н ар х и н и б елги лан и ш да р е н та м уносабатлари ни н г 
м уҳим аҳам и ятга эга л и ги — уш б у хараж атларн и нг ҳ аж м и га таъ си р этувч и
ом иллар с и ф ати д а қ ази б чи қариш ни н г тот, гео ло ги к ш арг-ш арои тлари , р у д а
тар к и б и д а ф ойд али х о м а ш ё м и кдори в а ж ойлаш ган ўр н и мугдам хи соблан ад и. 
У зо қ м уд д атли р еж алаш ти р и ш асоси да ф о й д ал и би ри км аларга б о й бўлм аган
к онларн и ў злаш ти ри ш д о и м о хараж атларнинг м ун тазам ортиб кетиш ига о ли б 
келм айди;
- қ ази б ч и кари ш н и н г о ч и қ у су л и д а к увватли техн икалард ан сам ар ал и
ф ойд алан и ш н и н г м у ҳ и м л и ги — у ш б у у су л ж о р и й хараж атларни сези ларли
д ар аж ад а қи сқарти рад и , захи раси кам р у д а конлари ни т а д қ и қ этиш у л ар н и н г 
и қ га с о д и й ж и ҳатд ан н аф л и л и ги н и ортгиради.
- т аб и и й х о м аш ё ресурслари нархларин и ўсиб бори ш тен ден ц и яси
(2 3 .1 .3-ж адвал).