Узлуксиз таълим тизимида малакали кадрлар тайёрлаш муаммолари

Innovatsion yondashuvlar asosida milliy ta’lim tizimini takomillashtirish

2021-yil
 
23-aprel 
67 
билимларни намоён этувчи касбий-профессионал билимларни ўзлаштириш тушунилади. 
Малакани ошириш – бу мутахассис-ходимнинг янада мураккаброқ меҳнат 
функцияларни бажаришга тайёрлигининг шаклланишига йўналтирилган ўқув фаолияти 
бўлиб ҳисобланади. Айрим тадқиқотларда малака ошириш психологик нуқтаи 
назардан, кўриб чиқилган. 
А.Ҳ.Аминов ҳам малака ошириш тизимини такомиллаштириш юзасидан илмий 
изланишлар олиб борган ва бунинг натижасида умумий ўрта таълим педагог 
ходимлари малакасини ошириш тизимини такомиллаштириш йўллари ва 
воситаларини ҳамда ўқитиш жараёнининг сифатини таъминловчи янги педагогик 
технологиялар лойиҳаларини ишлаб чиққан. Муаллиф малака ошириш тизимининг 
ўқув-методик мажмуасини янгилаб туриш, узлуксизлигини таъминлаш долзарб 
вазифа эканлигини таъкидлайди. Бироқ, узлуксизлик тамойилига асосланган ўқув-
методик мажмуа яратиш технологияси ва ундан фойдаланиш методикаси 
ёритилмаган. 
А.К.Маркованинг фикрича, малака ошириш – бу инсон томонидан эгалланган касбий-
профессионал фаолиятни ўзи қайта қуришидир, бошқа маълум инсонлар ёки умумлашган 
жамият тажрибасининг ўз тажрибаларига уйғунлаштиришидир. 
Ю.Н.Кулюткин мазкур фикрга ёши улуғ инсоннинг таълимга ички кечинмаларини 
ҳам жалб этувчи, унда ўзини мустақил субъект сифатида кўрадиган шахсий мавқеини 
ўзгартиришга асосланган катта ёшлилар таълими ҳақидаги қоидаларни қўшимча қилади. 
Шу муносабат билан тадқиқотчи-олим А.Ю.Понасюк педагогик фаолиятнинг ўзига 
хос хусусиятлари ва объектида малака ошириш курслари тизимининг ўзига хос 
хусусиятларини таъкидлаш зарур дея таъкидлайди. Муаллифнинг фикрича, инсон 
психикасидаги мавжуд тизимни унинг касбий-профессионал установкаларини қайта 
қуриш мақсадида, таълим объекти ёшига кўра, асосан талабалардан икки марта катта 
ёшли, тахминан 10-15 йиллик педагогик стажга эга бўлган тингловчилар бўлиб 
ҳисобланади. 
Мазкур хусусиятлар малака ошириш курслари ўқитувчиларидан таълим жараёнида 
тингловчиларнинг касбий-профессионал тажрибаларини ҳисобга олиш, мазкур тизимда 
ўқитиш учун махсус ишлаб чиқилган педагогик таъсирнинг бошқа шакл ва методларини 
қўллаш зарурлигини кўзда тутади. 
Бундай тайёргарлик тўлақонли малака ошириш бўлиб ҳисобланмайди. Кўпроқ у ўзида 
мавжуд 
касбий-профессионал 
масалаларни 
ҳал 
этишда 
чуқурлаштириб, 
ихтисослашган малакани мустаҳкамлашни намоён этади. 
Малака ошириш тизимида ўқитувчининг ўз фаолиятини англаши, таҳлил қилиш ва 
жараён натижаларини муҳокама қилишда ўқитувчи малакасини тадқиқотчилик билан 
биргаликда конструктив-методик фаолият ривожланади.
Ўқитувчилар иш жараёнининг ва шахсий фаолият натижалари ўзини диагностика 
қилиш ва ўзини ўзи баҳолаш самарасини таъминловчи жамоавий, гуруҳий ишлар мазмуни, 
методлари ва фаол шакли (муҳокама, мунозара ва бошқалар) ишлаб чиқилган

---