Узлуксиз таълим тизимида малакали кадрлар тайёрлаш муаммолари

Innovatsion yondashuvlar asosida milliy ta’lim tizimini takomillashtirish

2021-yil
 
23-aprel 
48 
фикрлаш, математикага оид тушунчаларни амалий ҳаётда қўллай олиш, ижтимоий 
ҳаётда мазкур компетенциялардан фойдалана олиш ва бошқалар.
Ўқувчиларнинг 
математикавий 
компетенциялари 
таълим 
жараёнининг 
мақсадларини амалга оширишга хизмат қилади: ўқитиш, тарбиялаш ва энг асосийси, 
эгаллаган билим ва кўникмаларини ривожлантиришга хизмат қилади, уларнинг 
интеллектуал салоҳиятини ошишига кўмак беради. Тадқиқ қилинаётган концепт 
бошланғич синф ўқувчиларида аналитик фикрлаш кўникмаларини шакллантириш 
билан бирга, кенг маънодаги умуммаданий компетентлигини белгилайди.
Ўқувчиларнинг математикавий компетенциялари
– таълимий, тадқиқотчилик 
ва педагогик жараёнда йўналтирувчилик фаолиятини олиб бориш учун зарур бўладиган 
билим, кўникма ва малакаларга, шахсий-ижтимоий аҳамиятли сифатларга эга бўлиш, 
аниқ ва ностандарт вазиятларда мустақил қарор қабул қила олиш, ўзини ўзи бошқариш 
ва ҳар бир xатти-ҳаракати учун масъулиятни ҳис этиш билан боғлиқ тайёргарлик 
даражасидир.
Ўқувчиларда математикавий саводхонлик компетентлилигини ривожлантириш 
индивидуал эҳтиёжлар ва малака талаблари асосида таълим сифатини оширишга 
қаратилган замонавий ёндашувлар, инновацион технологиялар, соҳага оид янги билим, 
кўникма ва компетенцияларни ўзлаштириш асосидаги интеграциялашган жараён 
сифатида қаралади.
Тадқиқ қилинаётган муаммони илмий жиҳатдан асослаш педагогик жараёндаги 
қуйидаги тавофутли зиддиятлар ечимини топишга ёрдам беради:
-
таълим иштирокчилари бўлмиш бошланғич синф ўқувчилари эҳтиёжларининг 
кенгайиши ва педагогик амалиётдаги мавжуд ҳолат ўртасидаги зиддиятлар;
-
таълим субъектларининг умуммаданий таълимий эҳтиёжлари ва ўқитувчининг 
ўқув курсини умуммаданий контекст асосида ўқитишга тайёргарлиги ўртасидаги 
тафовутлар;
-
математикадан илмий тушунчаларни талқин қилишда уларнинг илмий 
интеграциялашувга асосланган талқинини турли ўқув предметларида турлича 
тавсифланиши ўртасидага тафовутлар; 
-
илмий билиш жараёнларини нисбий моделлар асосида ёритиб бериш 
эҳтиёжининг мактаб таълим жараёнидаги мавжуд ҳолати ва б. 
Қадимги юнон фалсафасида арифметик саводхонликни ривожлантириш 
масалалари Пармениднинг «Табиат тўғрисида»ги асарида[56,67], Элейлик Зеноннинг 
апорияларида [56,88], Гераклит таълимотида[56, 103] у ёки бу даражада кўриб 
чиқилган. Аристотелгача бўлган мантиқий таълимотлар ичида Демокритнинг 
мантиқий таълимоти [56, 122] Сократнинг индуктив методи [56,178] ва Платоннинг 
диалектикаси 56, 195] диққатга сазавордир. 
Шу боисдан, таълим мазмунини бойитиш шакл ва методларига бағишлаб 
(математикани ўқитиш мисолида) А.Н.Колмогоров[52], А.И. Маркушевич[65], А. И. 
Фетисов[99], А. Бахромов [19], Д. Махмудова каби олимлар илмий изланиш олиб 
борганлар.
Ўқувчиларнинг рефлексив мушоҳада юритиш, коммуникатив компетенциясини 
такомиллаштириш, самарали мулоқот технологиялари ва техникасига тайёрлашнинг 
илмий-педагогик 
ва 
амалий 
технологик 
жиҳатлари 
М.Абдуллаева[16], 
А.Нурманов[76] ва бошқалар томонидан ишлаб чиқилган.
Ақлий таълим муаммолари ва уларни математика дарсларида тадбиқ қилишга оид 
илмий изланиш олиб борган олимлар: Б. Мирзаҳмедов, Н. Мамадиёров, А. Абдуваҳобов 
қарашлари аҳамиятлидир. Бироқ, бошланғич синф ўқувчиларида математикавий 

---