Узлуксиз таълим тизимида малакали кадрлар тайёрлаш муаммолари

2021-yil
 
23-aprel 
242 
1) 
2
3
3
3





x
x
x
x
kasrning surat va maxrajini bir xil ifodaga ko‘paytiramiz. Bu 
kasrning asosiy xossasi. 






9
9
2
9
3
9
3
2
2
2
2
2








x
x
x
x
x
x
x
tenglama xossasidan tenglikning 
ikkala ta’rafini 
0
9
2


х
ifodaga ko‘paytiramiz. 
18
2
3
9
6
2
2
2






х
х
х
х
х
hosil 
bo‘ladi. Soddalashtirsak 
27
3


х
, 
9


х
. Bunda ham tenglikning bir tomonidan ikkinchi 
tomoniga ifodalarni qarama-qarshi ishora bilan o‘tkazish xossasidan foydalandik. Topilgan 
yechim 
3


х
shartni qanoatlantiradi. Demak, j: 
9


х
2) 


2
2
4
)
3
(
4
2
2
4
4
2
2
х
х
х
х
х
х
х
х
х














 



;
4
3
4
4
2
4
4
4
2
2
2
2
2
2
2











х
х
х
х
х
х
х
х
х
0
4
2


х
х
х
х
х
х
х
х
4
12
4
4
4
4
4
2
2
2









;
0
12
8
2



х
х
Viet teoremasidan foydalansak, 
;
2
1

х
6
2

х
2


x
bo‘lgani uchun j; x=6 
Irratsional tenglamalarni yechishda ildizning xossalaridan va tenglama xossalaridan 
foydalanamiz. Bunda taqqoslash, umumlashtirish va analiz metodlaridan foydalanamiz. 
Misol: 1) 
х
х


12
5
tenglik xossasidan foydalanib 
12
5


х
х
ko‘rinishga 
keltiramiz. 


12
1
5


х
1
5
12


х
. 
2) 
х
х
х





3
2
3
4
5
9
Avval ratsional ifoda xossasidan foydalanamiz, ildiz 
xossalaridan ham foydalanamiz.; 
0
3


х
deb tenglikning ikkala tarafini 
х

3
ga 
ko‘paytiramiz, 



4
2
6
3
5
9





х
х
х
soddalashtiramiz, 
2
2
5
6
27
2




х
х
х
; 
tenglikning ikkala tarafini kvadratga oshiramiz 
4
8
2
4
2
5
6
27





x
x
x
x
tenglik xossasidan foydalanib, 5x
2
+4x
2
+8x+6x-27+4=0; 9x
2
+14x-23
=
0 kvadrat tenglama 
ildizlarini topish formulasidan foydalanamiz. Ikkinchi had juft bo‘lgani uchun ikkiga bo‘lib 
yuboramiz. Diskriminant D
=
49+9*23
=
256 x
1
=
-29/3 x
2
=
1? tenglamani yechgandan keyin 
uni albatta tekshirishimiz shart. Ya’ni topilgan yechimni tenglamaga qo‘yib, to‘g‘ri tenglik 
bajarilish yoki bajarilmasligini analiz qilamiz.
1)
9
/
23
*
5
9

+4/
9
/
23
3

=
2
9
/
23
3

; 
196
/3+4*3/
23
27

=
2/3; 14/3+4*3/2
=
2/3*2; 14/3+6
=
4/3;
2)
1
*
5
9

+4/
1
3

=
2
1
3

; 2+2
=
2*2;
Demak topilgan yechim har doim ham tenglamani qanoatlantirmas ekan. J: x
=
1. 
Ayrim hollarda ildiz ostidagi bajarilish shartlarini, ya’ni tenglamadagi noma’lumning qabul 
qila oladigan qiymatlarini tekshirsak ham bo‘ladi. Ya’ni topilgan yechim shu oraliqqa 
tegishlimi yoki yo‘qmi? Yuqoridagi tenglamada bu oraliq

---

Innovatsion yondashuvlar asosida milliy ta’lim tizimini takomillashtirish

2021-yil
 
23-aprel 
243 
9
3
5
9
3
0
5
9
0
3


















x
x
x
x
x
Topilgan ikkala ildiz ham shu oraliqqa tegishli. Lekin ulardan biri tenglamani 
qanoatlantirmayapdi. Demak albatta topilgan yechimni tenglamaga qo‘yib tekshirish kerak 
ekan. 
3)
;
3
5
1
3
3
5




x
x
x
5
3
5
3
0
3
5
5
3
0
3
5
















x
x
x
x
x



;
1
3
3
5
3
5




x
x
x




;
1
3
9
25
2
2
2



x
x
1
6
9
9
25
2
2




x
x
x
;
2
:
/
0
10
6
2
16



x
x
0
5
3
8
2



x
x
2
13
169
5
8
4
9






D
;
8
5
16
10
16
13
3
1






x
.
1
16
13
3
2



x
1
x
- aniqlanish sohaga kirmaydi. 
Tek:
;
3
1
5
1
1
3
3
1
5







;
2
4
8

2
2
2
2

Demak 
J: 
1

x
Foydalanilgan adabiyotlar 
1. Ismailov Sh., A. Qo‘chqorov, B. Abdurahmonov. Tengsizliklar-I. Isbotlashning klassik usullari
Toshkent, 2008 y. 
2. Saxayev M.S. Elementar matematikadan masalalar To‘plami.— Toshkent: «O‘qituvchi», 1977.
3. Umirbekov A.U., Shoabdalov Sh.Sh.Matematikani takrorlash — Toshkent: «O‘qituvchi», 1989 
4. Mirzaxmedov M., Haydarov B. vaboshqalar Matematika. 10-sinf. Darslik, 1 - 2 bo‘limlar, – T.: 
MChJ “EKSTREMUM PRESS” 2017 y. 
 
TA’LIM JARAYONIDA AXBOROT –KOMMUNIKATSIYA 
TEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISH 
Mamajonova Zuhro Baxtiyorovna - Navoiy viloyati Navbahor tuman 22-sonli umumiy 
umumiy o‘rta ta’lim maktabi o‘qituvchisi 
 
Annotatsiya:
maqolada dars samaradorligini oshirishda innovatsiyon axborot –
kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanishning ahamiyati muammosi yuzasidan olib 
borilgan ilmiy tadqiqot ishlarining natijalari va ta’lim jarayonida axborot kommunikatsiya 
texnologiyalaridan o’rinli va oqilona foydalanish haqida tavsiyalar berilgan.
 

---

Innovatsion yondashuvlar asosida milliy ta’lim tizimini takomillashtirish

2021-yil
 
23-aprel 
244 
Kalit so‘zlar: 
innovatsion, axbort, kommunikatsiya, intellektual, e’tibor, texnikaviy, 
qobiliyat, interaktiv, refleksiv, ijtimoiy psixologik, motivatsiya. 
Аннотация: 
в этой статье покзаны результаты проведенных научно-
иселедовательских работ по проблеме зависимости подростков к компьютерным 
играм и отрицательных качествах, вазникающих в поведении в результате этих игр и 
даны рекомендацин по их предупреждению. 
Ключевые слова: 
инновационный, информация, коммуникация, интеллектуальный, 
внимание, технический, способие, интерактивный, рефлексивный, социально- 
психологический, мотивация. 
Annotatsiya: 
the results of scientific reseach on the problems of teenages sans to computer 
games and some solu tions of nagative qualities in teenages behaviour ave discussed in this 
article. 
Key words: 
innovative, information, communication, intellectual, attention, technical, 
ability, interactive, reflexive, social-psychological, motivation. 
Bugungi tezkorlik bilan rivojlanayotgan axborotlar zamonida yosh avlod tarbiyasi 
doimo muhim va dolzarb vazifalardan hisoblanadi. Jamiyatimizda fan-texnika taraqqiyoti 
jadal sur’atlar bilan borayotgan ekan, bugungi yoshlarimiz ongi va tafakkurini zamon bilan 
uyg‘unlashgan holda rivojlantirib borish muhimdir. Bu esa bevosita axborot 
kommunikatsiya texnologiyalari bilan chambarchas bog‘liqdir. Zamonaviy ta’limda axborot 
kommunikatsiya texnologiyalarisiz o‘quv faoliyatini tasavvur qilib bo‘lmaydi. Ta’lim 
jarayonida axborot kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish dars samaradorligini 
oshirish bilan bir qatorda o‘quvchilarning bilish jarayonlarini ham rivojlantiradi. Axborot 
kommunikatsiya
 
va texnologiyalarini ta’lim jarayonida qo‘llashning psixologik va 
pedagogik tomonlarini o‘rganishda B.F. Lomov, ye.I. Mashbits, O.K. Tixomirov, L.N. 
Babanin kabi olmilarning tadqiqotlari katta ahamiyatga ega. Ushbu tadqiqotlarda 
kompyuterlarga ta’lim samaradorligini oshiruvchi hamda inson psixikasini rivojlantiruvchi 
qudratli vosita sifatida qaraladi.
Psixologiya sohasidagri ko‘p sonli tadqiqotlar asosida ko‘rish analizatorlari eshitish 
qobiliyatiga qaraganda kattaroq ma’lumot o‘tkazish imkoniyatiga ega ekanligi isbotlab 
berilgan. Boshqacha aytganda, ko‘rish organlari millionlab, eshitish organlari esa o‘n 
minglab bit ma’lumotlarni qabul qilishi mumkin ekan. Ko‘z orqali qabul qilingan 
ma’lumotlar tushunarliroq bo‘ladi, xotirada ham uzoq muddatga saqlanadi.
Axborot kommunikatsiya
 
va texnologiyalarining ta’limning asosiy vositasi sifatidagi 
imkoniyatlari ko‘rish va eshitish organlari imkoniyatlaridan yanada to‘laroq foydalanish 
uchun yo‘l ochadi. Bu esa bilimlarni o‘zlashtirishning boshlang’ich bosqichi bo‘lgan his 
etish va qabul qilishga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Sezgi organlari tomonidan qabul qilinadigan 
signallar keyinchalik mantiqiy qayta ishlanadi va abstrakt mulohazalar doirasiga o‘tadi. 
Natijada sezgi organlari fikrlar va mulohaza yuritish jarayoniga qo‘shiladi. Buning 
oqibatida bilishning navbatdagi bosqichi bo‘lgan anglashning muvafaqqiyatli o‘tishiga asos 
paydo bo‘ladi. Anglash jarayonida zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanish 
tushunchalarning shakllanishi va o‘zlashtirilishiga, mulohazalarning asoslanishi va 
isbotlanishiga, sabab va oqibat o‘rtasidagi aloqalarning o‘rnatilishiga yordam beradi.
Psixolog olimlarning ta’kidlashlariga ko‘ra, zamonaviy axborot kommunikatsiya
 
va 
texnologiyalarning audiovizual imkoniyatlari ham anglash asosida yotadigan fikrlash 
jarayoni uchun yetarli shart-sharoitlarning yuzaga kelishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi, yani, 
tafakkur jarayonining mantiqiy yakuni bo’lgan xotirada saqlab qolishga katta o‘rin tutadi: 
yorqin va rang-barang tayanch signallar yaratilar ekan, olingan bilimlarning 
mustakamlashga va tizimga solishga yordam beradi.

---