“Uzluksiz kasbiy rivojlantirish – 2022” loyihasi

Davlat chegarasi
esa ma’lum davlat chegaralarini ko‘rsatib turadigan 
chiziqlardan tashkil topadi. Ma’lumki, xalqaro huquq normalariga ko‘ra har bir 
davlat chegarasi daxlsiz hisoblanadi. Davlat chegaralari haqida fikr yuritilganda, 
davlatlarga tegishli bo‘lgan quruqlik hududlaridan tashqari, dengiz bo‘yi davlatlar 
uchun ichki suvlar (
dengizning bir qismi bo‘lib, qirg‘oq va boshlang‘ich chiziq 
oralig‘ini o‘z ichiga oladi
), hududiy suvlar (
kengligi 12 dengiz mili (22,2 km) 
bo‘lgan, to‘lqin qaytish yoki boshlang‘ich chiziqlardan boshlanuvchi dengiz qismi
), 
yondosh hudud 
(hududiy suvlar chegarasidan boshlanuvchi kengligi 12 dengiz mili 
(22,2 km) bo‘lgan dengiz qismi (boshlang‘ich chiziqdan hisoblaganda 24 mil)
) kabi 
suvli chegaralar hamda fazoviy chegaralarga ham ega (xalqaro kelishuvga ko‘ra 
quruqlik yuzasidan 100-110 km.dan yuqori kosmik kenglik).
Tan olinmagan davlatlar
deb jahon siyosiy kartasining o‘z aholisi, 
egallagan hududi ustidan nazorati, huquq va boshqaruv tizimiga ega bo‘lishiga 
qaramay, BMT a’zolari bo‘lgan davlatlar tomonidan tan olinmagan obyektlariga 

---

aytiladi. Tan olinmagan davlatlar dunyoning barcha mintaqalarida mavjud bo‘lsada, 
ularning eng ko‘p sonlilari Osiyo qit’asiga to‘g‘ri keladi. Mazkur mintaqaning
20 davlati hududida 40 ta tan olinmagan davlat mavjud. Yevropada bunday davlatlar 
soni 30 tani, Afrikada esa 15 tani tashkil etadi. 
Mamlakat 
o‘zining ma’lum miqyosidagi chegaralariga ega bo‘lgan, 
mustaqil yoki biron davlatga tobe holda mavjud bo‘lgan hudud hisoblanadi. 
Koloniya, erkin asotsiatsiyalashgan hududlar, dominionlarni uning turli ko‘rinishlari 
deb ham hisoblash mumkin.
Zamonaviy siyosiy karta shakllanishida o‘z xususiyatlariga ega bo‘lgan to‘rt 
tarixiy davr katta ahamiyatga ega. Har bir davr bir-biridan insoniyat uchun muhim 
ahamiyatga ega bo‘lgan iqtisodiy, siyosiy, ma’naviy-madaniy jarayonlarga boyligi 
bilan ajralib turadi. Bular quyidagilar: 
1. Qadimiy davr. 
2. O‘rta asrlar davri. 
3. Yangi davr.
4. Eng yangi davr. 
Qadimiy davr
insoniyat tarixi boshlangandan to eramizning V asrigacha 
bo‘lgan davrni o‘z ichiga oladi. Ma’lumki, yer yuzida ilk insonlarning paydo bo‘lishi 
davri va holati haqida ko‘plab taxminlar mavjud. Mavzuda aynan kishilik jamiyati 
taraqqiyoti haqida fikrlarni tahlil qilmagan holda, ilmiy manbalarga tayanib, bundan 
taxminan eramizdan avvalgi besh ming yilliklar avval ular yerning quruqlik qismida 
deyarli tarqalib, ilk oykumena
1
hududlari hosil qilganliklari haqidagi ma’lumotlarga 
ega bo‘lish mumkin. Arxeologik qazishmalar ilk ongli insonlar Sharqiy Afrika 
hududida 200 ming yilliklar oldin paydo bo‘lganini ko‘rsatadi. 100 ming yilliklar 
avval ular butun Afrika qit’asi bo‘ylab tarqalgan bo‘lsalar, 70 ming yillar avval 
Osiyo, 40 ming yillar avval Yevropa, Avstraliya va Yangi Gvineya, 15 ming yillar 
avval esa Amerika hududlariga migratsiya qilganlar.
Ilk mehnat taqsimotining (dehqonchilik va chorvachilikning sohalarining 
mustaqil tarmoq sifatida rivojlanishi) yuz berishi bilan qulay tabiiy sharoit, boy 
tabiiy resurslarga ega bo‘lgan hududlarda eramizdan avvalgi taxminan uch ming 
yillar avval yer yuzining qator mintaqalarida birinchi shaharlar paydo bo‘la boshladi. 
Ular orasida Ossuriya, Bobil, Qadimgi Misr, Finikiya, Tsinlar impyeriyasi, atsteklar, 
mayyalar, inklar kabi davlatlar paydo bo‘ldi.