Узбекстан тарийхы лекция

2.Ibtidoiy jamoa davri- insoniyat taraqqiyotining ilk bosqichi. 
Hozircha fanda odamzod tabiatning bir qismi, u sayyoramizda taraqqiyotning ma`lum 
bosqichida vujudga keldi, kishilik jamiyati mehnat tufayli takomillashib bordi, dastlab odamlar 
ibtidoiy to`da shaklida, keyinroq urug`-jamoa bo`lib yashaganlar, degan hulosa barcha 
rivoyatlardan ustunlik qilmoqda. 
Olimlarning ibtidoiy jamiyat tarixini o`rganishga doir tadqiqotlari insoniyatning ibtidoiy 
to`da va jamoa davri ko`pgina mintaqalarda, jumladan, bizning o`lkamiz hududida deyarli bir-
biriga o`xshash bo`lganligini, bir-biriga o`xshash bosqichlarni bosib o`tganligini ko`rsatadi. 
Ibtidoiy jamiyat odamlarining yashash tarzi, jismoniy va aqliy tuzilishi, ular tomonidan yasalgan 
mehnat qurollarining turi va materialiga ko`ra bir qancha davrlarga bo`linadi. Arxeologlarning 
Afrika va Yava orolida olib borgan tadqiqotlari sayyoramizda odamlar 3-2,5 million yillardan 
beri yashab kelayotganligini ko`rsatadi. Taxminan ana shu davrdan boshlangan ibtidoiy jamiyat 
mehnat qurollari toshdan yasalgani sababli paleolit (grekcha «palayos» -qadimgi, «litos» -tosh 
degan ma`noni bildiradi) - qadimgi tosh davri deb ataladi. Paleolit davri o`z navbatida uch 
bosqichdan - ilk paleolit, o`rta paleolit va so`nggi paleolitdan iborat. 
Ilk paleolit bundan 3-2,5 million yillardan 100 minginchi yillargacha bo`lgan davrni o`z 
ichiga oladi. Arxeologlar ilk paleolit davrida taxminan 700-300 ming yillar ilgari bo`lib o`tgan 
Shel`
1
va taxminan 300-100 ming yillar ilgari bo`lib o`tgan Ashel`
2
davri bo`lganligini ham 
ta`kidlaydilar. 
O`rta paleolit bosqichi bundan 100-40 ming yillar ilgarigi davrdir. Arxeologiyada bu 
davr Must`e
3
madaniyati ham deb yuritiladi. 
So`nggi paleolit bosqichi miloddan taxminan 40-12 ming yillar ilgarigi davrdir. 
Ibtidoiy jamiyatning ikkinchi davri mezolit /yunoncha «mezos» -o`rta, «litos» - tosh 
degan ma`noni bildiradi/ - o`rta tosh davri deyiladi va u miloddan avvalgi 12 minginchi yillardan 
7 minginchi yillargacha davom etadi. 
Mezolit davrida tarixiy taraqqiyotning notekis rivojlanish qonuni amal qila 

---

boshlaydi. Negaki, sayyoramizning turli mintaqlaridagi tabiiy iqlim sharoiti turlicha bo`lganligi 
sababli ayni bir vaqtning o`zida yashash uchun qulay iqlim sharoitlari mavjud bo`lgan 
hududlarda rivojlanish tezroq, noqulay hududlarda sekinroq borganligi kuzatiladi. 
Uchinchi davr Neolit /yunoncha «neos» - yangi, «litos» tosh degan ma`noni bildiradi/-
yangi tosh davri bo`lib, unga miloddan avvalgi 6-4 minginchi yillar kiradi. 
Neolit davri odamlarning dehqonchiliq chorvachilik va hunarmandchilik orqali 
iste`mol qilinadigan mahsulotlarni o`zlari yaratishga asoslangan turmush tarzi ishlab chiqarish