Узбекистон республикаси вазирлар maxjcamach Х. Узуридаги «оила» илмий-амалий



Download 7,73 Mb.
Pdf ko'rish
bet139/200
Sana24.02.2022
Hajmi7,73 Mb.
#205613
1   ...   135   136   137   138   139   140   141   142   ...   200
Bog'liq
Оила энциклопедияси. Акрамова Ф.А

ТУГИЛИШЛАР ТАКВИМИ - оилада 
муайян даврда кутиладиган фарзандлар 
сонига эришиш жараёнини тавсифлаш. У 
протогенетик ва интергенетик ораликлар 
улчамлари б-н тавсифланиб, ахолини руй- 
хатта олиш натижалари ёки аёллар ора­
сида махсус тадкикот олиб бориш йули б-н 
аникланади. Мазкур маълумотларда ни- 
кохга кириш ёши (санаси) ва фарзандлар- 
нинг тугилган саналари кетма-кетликда 
кайд килиниши лозим. Биринчи фарзанд 
тугилган санадан онанинг никохга кириш
163


санасини айириш йули б-н протогенетик 
оралик аникланади. Агар тугилиш онгли, 
оммавий тарзда чекланмаган ва ихтиёрий 
фарзандсизлик таркалмаган булса, оралик 
аксарият х,олларда бир йилдан ошмайди. 
Х,ар кейинги фарзанднинг тугилган са- 
насидан олдинги фарзанднинг тугилган 
санасини кетма-кетликда айириш йули 
б-н интергенетик интервал кийматлари 
хисоблаб чикилади ва фарзандлар тугил­
ган саналар б-н онанинг тугилган санаси 
таккосланиб, онанинг хар бир фарзандини 
дунёга келтиргандаги ёшини аниклаш 
мумкин булади.
т у г у р у к

а л о м а т л а р и
- одатда, ту-
гишига оз колганда аёлда хомиладорлик 
нихоясига етганлигини билдирадиган бел- 
гилар. Тугурукхонага вактида бориш учун 
аёл бу белгиларни билиши лозим. Тугишга 
23 хафта колганда бачадон тез кузгалади- 
ган булиб, арзимаган сабаб б-н хам киска- 
ришга тайёр туради, унинг туби кескин ол- 
динга эгилади, корин пастга тушади ва аёл 
енгил нафас ола бошлайди, организмдан 
ажралган суюклик хисобига тана вазни 
бир кадар енгиллашади. Бу пайтда купин­
ча аёллар салга таъсирланадиган, тезда 
толикадиган булиб колади, кайфиятлари 
тез-тез узгариб туради, купчилик аёллар 
бели ва корнининг пастки кисми тортиб 
огриб, тулгокка ухшаш дардни хис кила­
ди л ар. Аммо бу суст огрик булиб, унча 
хам сезилмайди. Элда уни «ушок дард» 
дейишади. Баъзан огрик кучайиб кейин 
тухтаб колади, баъзан эса кучайиб бориб 
хакикий тулгокка айланади. Тугурук якин 
колганлигининг мухим белгиларидан бири 
киндан куюк, чузилувчан (купинча кон 
аралаш) шиллик ажралишидир (хомила­
дорлик давомида бачадон буйни каналини 
тулдириб турган шиллик тикин ажралади). 
Корин пасти, думгаза, бел сохасида таркок 
огрщ кузатилади. Тугурук нишонасидан 
аёл чучимаслиги, аксинча сергакланиши
164
лозим. Шундай белгилар пайдо булганда 
аёлнинг бирор ёкка бормай уйда булиб 
тургани маъкул, чунки тулгок кучайиб, 
зудлик б-н уни тугурукхонага элтиш зарур 
булиб колади. Иккинчи ва ундан кейинги 
тугишда тез тугиб куйиш холлари хам уч­
райди. Шунинг учун хомиладор аёл тугу­
рукхонага тугурукнинг биринчи белги- 
лари (бачадон мунтазам кискариши) пайдо 
булиши б-н озгина булса-да конли белги 
ёки сув келса, дард тутмаса, хатто тугиш 
вакти хали етмаган булса хам зудлик б-н 
тугурукхонага боргани маъкул.
ТУГУРУК ДАВРИ - тугурукнинг узига 
хос белгилар б-н кечадиган даври. Т.д. асо­
сан 3 даврда кечади: бачадон буйни очи- 
лиши, хомиланинг сурилиши, йулдошнинг 
тушиши.
Бачадон буйни очилиш даври биринчи 
мунтазам тулгоклар б-н бошланиб, бачадон 
буйни ташки тешигининг тула очилиши 
б-н якунланади. Бу тугурукнинг энг узок 
давом этадиган даври хисобланади, чунки 
бачадон буйни секин-аста, мунтазам очи- 
ла боради. Биринчи боласини тугаётган 
аёлларда бу давр 14-15 соат чузилади, ол- 
дин хам туккан аёлларда 8-10 соат, баъзан 
ундан хам киска утади. Аёл корнининг 
таранглашган пастки кисмида хамда бел 
сохасида симиллаб турган босим сезади. 
Тулгоклар кетма-кет тутиб, ораликлари 
кискариб боради. Дастлаб 15-20 дак. ора- 
лаб киска вакт (20-30 сек.) давомида тулгок 
тутиб туради. Тугаётган аёлнинг корнига 
кул куйиб турилса, бачадоннинг юмшок де- 
вори зичлашиб, каттиклашиб, таранг холга 
келишини, маълум муддат утгач, яна буша- 
шиб тинч холатга утишини кузатиш мум­
кин. Сунг тулгоклар тезлашиб (тезлиги со- 
атига 10-12 марта) давомийлиги 1-1,5 дак. 
гача етади, тулгоклар 5фтасидаги вакт 2-3 
дак- ва ундан камрокка тушиб колади. Ун­
дан ташкари тулгоклар кучайиб боради, бу- 
нинг натижасида бачадон мускулларининг


кискариши туфайли бачадон ичида босим 
ошади, айни вактда бачадоннинг пастки 
кисми боланинг боши оша чузилади, бача­
дон буйни канали эса кенгайиб, очилиб бо­
ради. Тугурукнинг биринчи кисми шунинг 
учун хам очилиш даври дейилади.
Бачадон буйни тула очилгач, тулгок 
чогида когонок ёрилиб, бола бошининг ол- 
динги кисмидаги суви окиб кетади. Агар 
тугурук меъёрида кечса, бачадон огзи тула 
очилгач, когонок ёрилиб, хомила суви 
тула танщарига окиб кетади. Сув кетиб 
колгач, тулгок пасайиб колади. Бирмун- 
ча вактдан кейин икки баравар ортик куч 
б-н бошкачарок тулгок тутади, унга корин 
мускулларининг кискариши - кучаник хам 
кушилади. Шу лахзадан бошлаб тугурук­
нинг 2-даври бошланади. Бачадон огзи очи- 
лиши даврида сув кетмасдан туриб аёл бир
оз юриши, тулгок тухтаганда ётиб туриши 
мумкин, аммо хеч качон утирмаслиги керак, 
чунки боланинг боши жуда пасайиб колган- 
лиги сабабли унга зиён етказиб куйиш мум­
кин. Тулгоклар орасида аёл енгил (сутли 
овкат, ширин чой, катик, мева шарбати ёки 
шоколад) тамадди килиб олиши, шунинг­
дек, имкон булса, бир оз ухлаб тиникиши 
унинг куч йигиб олишига ёрдам беради.
Хомиланинг сурилиши даври бача­
дон буйни ташки тешиги тула очилиши 
б-н бошланиб, боланинг тугилиши б-н ту- 
гайди. Бу давр - биринчи бор тугаётган 
аёлларда 1,5-2 соат, такрор тугаётган аёл­
ларда 20-60 дак. давом этади. Тугаётган 
аёл кучана бошлаган захоти тугурук залига 
олиб утилади. Аёл хар кучанганда хомила 
тугурук канали буйлаб силжий бошлайди. 
Бунда хомила бир канча муайян хара- 
катлар килиб сурилади, бу эса тугурукни 
осонлаштиради.
Хомиланинг боши чанокнинг улчамига 
мослашиб силжийди, бу даврда хомила 
боши букилади ва энгаги кукрагига тегади, 
юзи унг ёки чапга карайди. Хомила тугу­
рук канали буйлаб силжиганда энса кисми 
б-н олдинга, юзи б-н она думгазаси томон- 
га угирилиб олади. Хомиланинг боши ча­
нок туби, тугри ва ташки чикарув йулини 
босади, бунда аёлга хожати кистагандек 
туюлади. Кейинчалик аёл хар кучанганда 
хомила боши жинсий ораликда куринади, 
кучаник тухташи б-н куринмай колади. Тез 
орада кучаник тутмай турганда хам хоми­
ла боши куриниб тураверади, кейин эса 
тугилиш бошланади. Бир-икки кучаник б-н 
боланинг боши, елкалари, сунг бутун гав- 
даси чикади. Хомила тугилиши б-н орка- 
дан когонок сувлари окиб кетади. Чакалок 
тугилиши биланок йиглайди, нафас ола 
бошлайди. Чакалокнинг киндиги кесиб, 
богланиб, онадан ажратилади. Тезда уни 
курикдан утказиб улчаш, тортиш ишлари 
бажарилади ва биринчи ёрдам курсатилади 
(огиз ва бурнини шилликлардан тозалаш, 
киндигига караш, иссик тагликка ураш). 
Сунг янги тугилган чакалок руйхатга оли- 
ниб, кулига боланинг жинси, огирлиги, 
тугилган вакти-соати, онанинг исми-шари- 
фи, тугилиш тарихи раками, бола каравоти 
раками кайд этилган клеёнка тасма боглаб 
куйилади.

Download 7,73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   135   136   137   138   139   140   141   142   ...   200




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish