Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

Ўзлаштириш муддати 
–
usucapio.
«Бирон-бир ашёга бўлган мулк 
ҳуқуқи узоқ вақтга ёки ҳар доим номаълум бўлиб қолмаслиги учун» деган
қоида бўйича, Рим ҳуқуқида ўзлаштириш муддати – 
usucapio
шахсга агарда 
у бирон-бир ашёга эгалик қилса-ю, лекин унга нисбатан мулк ҳуқуқини қўлга
киритмаган бўлса, ҳуқуқда кўзда тутилган маълум шартларга риоя
қилгандан сўнг квирит мулкини қўлга киритиш усули сифатида киритилди.
Мулкни қўлга киритиш шартлари «1 ёки 2 йил давомида доимий эгалик
қилиш шартлари қуйидагича бўлган: кўчар мулк учун – 1 йил, кўчмас мулк 
учун – 2 йил» бўлиб, Рим ҳуқуқи манбаларида “ўзлаштириш муддати” деб 
белгиланган. 
Қадимги даврда Рим фуқаролари sui juris шахслари бўлса ва узлуксиз 
(sine interruptione) кўчар мулкка 1 йил ва кўчмас мулкка 2 йил эгалик қилган 
бўлсалар, ўзлаштириш муддати усули билан мулкни қўлга киритганлар.
Ўзлаштириш муддати ўғирланган, куч ишлатиб олиб қўйилган ашёларга, 
агнатлар ҳомийлигидаги аёлнинг res mancipi ва дафн ер майдонларига
тааллуқли эмас эди. Ўзлаштириш муддатини ўрнатиш борасида қадимги 
ҳуқуқнинг мавҳумлиги ва кенглиги хусусий мулк шаклланаётган давр учун 
табиий эди. Қадимги даврда бирон-бир ашёга сўзсиз эгалик қилиш ва ундан 
фойдаланиш ҳал қилувчи аҳамиятга эга эди. Айни пайтда, ўз ашёларидан 
иқтисодий жиҳатдан фойдаланмаган мулкдорлар ўз мулк ҳуқуқига 
эътиборсизлик билан қараган эди. Классик даврга келиб, мулкни хўжалик 
мақсадларида ишлатиш оиладан ташқарида бўлган ишчи кучидан 
фойдаланиш йўли билан ташкил қилиниши сабабли, ўзлаштириш 
муддатининг ҳуқуқий жиҳатдан ўрнатилиши мураккаблашган. Бундай 
мураккаб шартларга
res habillis, titulus, fides, possessio
ва
tempus
кирган. 
Рим ҳуқуқи нормаларига асосан, ўзлаштириш муддатининг предмети (res
habillis ва res apta)ни XII жадвал қонунлари бўйича ўзлаштириш муддати
тегишли бўлмаган ашёлардан ташқари, хусусийлаштирилиши мумкин 
бўлган барча ашёлар ташкил қилган. Бундан ташқари, ўзлаштириш муддати 
– precariumга олинган мулкка, прoвинция ерларига, провинция 
магистратларига ҳадя сифатида бериладиган ашёларга тегишли бўлмаган.
Рим юристларининг талқини бўйича, ўғирланган, (res clam, vi precario
possessae)га 
олинган ашёлар, эгасига такроран қайтарилмагунча, 
ўзлаштириш муддати предмети бўла олмаган.