Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

usureceptio ex
prediatura 
ерлари оммавий сотувда (лицитацияда) сотилган ва ундан 
кейин ҳам эгалигида қолган фуқаро учун мумкин бўлган.
Ҳуқуқий жиҳатдан асосланган ўзлаштириш муддати учун ашёга эгалик 
(possessio) ҳам талаб қилинган. Бундай эгаликнинг 2 шарти бажарилиши
шарт бўлган: у моддий бўлиши ва эгасининг хоҳишига тўғри келиши
(corpus et animus rem sibi habendi) шарт бўлган. Бошқача қилиб айтганда,
ўзлаштириш муддати учyн
possessio civiles
ёки
possessio ad interdicta
(possessio usucapionem) талаб қилинган. Ва ниҳоят, ўзлаштириш муддати 
учун қонунда белгиланган муддат давомида ашёга эгалик қилиш талаб 
қилинган: кўчар мулк учун –1 йил, кўчмас мулк учун – 2 йил. Ашёни қўлга 
киритувчи белгиланган муддат давомида ашёга очиқ-ойдин эгалик қилиши, 
яъни ашёга мулкдор каби муносабатда бўлиши шарт бўлган. Муддат якунига 
етгунча мулк эгаси бу муддатни бузса, мулк ҳуқуқи ўрнатилмаган. Бу 
бузилиш қуйидаги рамзий ҳаракатлар билан бажарилган: дарахт шохини 
синдириш, ерга қадам қўйиш ва бинога кириш. Rei vindicatioни қўзғатиш
узоқ муддатни бекор қилиш учун етарли бўлмаган. Узоқлик муддатини 
бекор қилиш фақатгина суд томонидан амалга оширилган. Муддат бекор 
қилинган бўлса-ю, ашёга эгалик давом этаётган бўлса, янги ўзлаштириш 
муддати муддат бекор қилинган пайтдан ҳисобланган. Узоқлик муддати 
вақти универсал сукцессорларга (accessio temporis) – XII жадвал қонунлари 
бўйича, сингуляр сукцессорларга эса – классик давр ҳуқуқи бўйича амалда 
бўлган.
Қонун томонидан қайд қилинган барча шартларга амал қилган шахслар
(узукапиентлар) мулкка ўзлаштириш муддати йўли билан, яъни 

---

126 
белгиланган муддатнинг охирги кунида эришганлар. Шу кундан бошлаб,
улар ашёга квирит мулк ҳуқуқини қўлга киритганлар ва rei vindicatio 
даъвоси қўзғатилган пайтда ўзининг ва ўзидан олдинги ашё эгаларининг 
мулк ҳуқуқини исботлаши шарт бўлмаган (probatio diabolica). Ҳуқуқий 
жиҳатдан асосланган ўзлаштириш муддатининг шартлари оғир бўлганлиги 
сабабли, бу усул билан мулкни қўлга киритиш камдан-кам рўй берган: non
facile procedit ut bonae fide possessari usucapio completat, res mancipiни
традиция йўли билан ўзлаштириш ҳолати (бонитар мулк) бу қоидадан
мустаснодир.