Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

dominium
ва провинция ерларида жойлашган 
habere, possidere, frui
licere
га бўлинган (провинция мулки). 
Квиритлар мулки.
Қадимги ҳуқуқ бўйича фақат квиритлар мулки –
dominium ex jure Quiritium
мавжуд бўлган ва тан олинган. Классик 
даврда претор ёки бонитар мулки ва провинциялар мулки пайдо бўлгандан 
кейин квиритлар мулки
dominium optimo
ёки энг яхши мулк 
ҳисобланган. Квиритлар мулки фақат sui juris Рим фуқаролари, рим ҳуқуқи 
қоидаларига биноан ташкил қилинган юридик шахслар ва jus commerciiга 
эга бўлган Рим давлатининг озод фуқароларига тегишли бўлган. 
Квиритлар мулкининг предметини хусусийлаштирилиши мумкин бўлган 
ашёлар, res mancipi ва res nec mancipi ашёлари ташкил қилган. 
Квиритлар мулкини қўлга киритиш усуллари турлича бўлган. Res
mancipi ашёларини қўлга киритиш учун қадимги jus civile бўйича

---

117 
mancipatio, in jure cessio ва usucapio усуллари, res nec mancipi ашёларига 
квирит мулкчилигини қўлга киритиш учун эса – бошқа усуллар, асосан, jus
honorarium ва jus gentium бўйича мулкни қўлга киритиш усуллари 
қўлланилган.
Шундай қилиб, квиритлар мулкдорлари (
personae habiles
) ҳақида гап
борганда, қадимги ҳуқуқ бўйича ўрнатилган усулда,
res mancipi
ҳақида 
гап борса, бошқа тегишли усулда яроқли ашё (
res apta
) устидан ҳокимлик
ўрнатадиган ўзлаштириш назарда тутилади. Бундай шахслар plenam in re
potestatem optimo jure ёки энг юқори даражадаги мулк ҳуқуқига эга 
бўлганлар. Бу ҳуқуқ ашёга цивил эгалик қилаётган ҳар қандай шахсга 
нисбатан rei vindicatio ёрдамида, квирит мулкдорга ўз мулк ҳуқуқидан, 
қандай усул бўлишидан қатъий назар, фойдаланишга тўсқинлик қилаётган
шахсга нисбатан