Uzbekiston Respublikasi Oliy va urta maxsus ta'lim vazirligi

PIROFITA  SUVO‘TLARI  BO‘LIMI - PYRROPYCOPHYTA 

 

      Ushbu  suvo„tlari  asosan  monad  strukturali  tallomga  ega  bo„lib, 

hujayrasidagi  xromatofori  qo„ng„ir  yoki  qo„ng„ir-sarg„ish  rangli  bo„ladi. 

Zaxira  ozuqa modda  sifatida  esa  kraxmal  yoki  yog„  to„planadi.  Ayrim  turlari 

hayvonlarga  xos  geterotrof  oziqlanish  xususiyatiga  ega  bo„lib,  ularda 

paypaslagich,  soxta  oyoqlar  va  otiluvchi  kapsulalar  hosil  bo„ladi.  Pirofitalar 

uchun  umumiy  bo„lgan  belgi  monad  hujayralarining  dorzoventral  tuzilishi, 

ustki qismida egatlari va ayrimlarida halqumi borligidir.   

    Pirofita  suvo„tlarining  keng  tarqalgan  vakillaridan  tashkil  topgan 

Dinofitalar  (Dinophyceae)  sinfi  tirik  organizmlar  ichida  o„ziga  xos 

mezakariotik  tuzilishga  ega  bo„lib,  xromosomalarining  kimyoviy  tarkibida 

giston oqsili bo„lmaydi va hujayrada sentromeralari ham bo„lmasligi  sababli 

xromosomalari uzunligi bo„yicha kuchsizroq differensiallashgan bo„ladi.  

      Dorzoventral  tuzilgan  hujayralarning  bir  tomoni  (yelka  tomoni) 

qavariq, ikkinchi tomoni esa botiq (qorin tomoni) bo„lib, uni ekvator kengligi 

bo„yicha  o„rab  olgan  va  qorin  tomonining  o„rta  qismidan  pastiga  cho„zilgan 

egatlari joylashgan. Ekvator bo„ylab joylashgan egat hujayrani ustki (apikal) 

va  ostki  (antapikal)  bo„laklarga  bo„ladi.    Qorin  tomonidan  ikkita  xivchin 

chiqqan  bo„lib,  biri  tasmasimon  va  ko„ndalang  egat  ichida,  ikkinchisi  esa 

qamchinsimon  va  uzunasiga  joylashgan  egat  ichida  o„rnashib,  ikkala 

xivchinlarning ham uchki qismlari erkin holda tashqariga chiqib turadi.  

    Pirofita 

suvo„tlarining  ko„pchilik  yuksak  tuzilgan  vakillarida 

hujayralarini  ustki  qismi  sellulozali  sovutchalar  bilan  qoplangan  bo„ladi. 

Sovutchalari  orasida  choklari  bo„lib,  ular  hujayraning  o„sishi    davomida 

sovutchalarini kattalashishiga qulaylik yaratadi.  

    Dinofitalar  sinfining  chuchuk  va  shur  suvlarda  keng  tarqalgan 

vakillaridan  biri  hisoblangan  Peridinium  (Peridinium)  qorin  va  elka 

tomonlaridan  oval  yoki  dumaloq,  yon  tomonidan  esa  dukkak  shaklida 

ko„rinadi.  

    Keng  tarqalgan  yana  bir  vakili  Seratsium  (Ceratium)  esa  tashqi 

ko„rinishidagi apikal tomonida bitta uzun va antapikal tomonida esa bitta uzun 

va  ikkita  qisqa  o„simtalari  borligi  bilan  ajralib  turadi.  Ikkala  vakilning  ham 

asosiy ko„payish usuli hujayralarining ikkiga bo„linishi orqali amalga oshadi. 

Bo„linish  uzunasiga  yoki  diogonal  bo„yicha,  chok  yo„llari  bilan  boradi. 

Noqulay  sharoitda  ular  qalin  qobiqqa  o„ralgan  sista  hosil  qiladi.  Yashash 

uchun qulay sharoit vujudga kelgach, sista yorilib, undan yalang„och hujayra 

ajralib chiqadi va ustida qalqonchalar hosil bo„ladi.