Uzbekiston Respublikasi Oliy va urta maxsus ta'lim vazirligi

 

Konyugatlar yoki matashuvchilar sinfi  - Conjugatae 

 

    Bu  sinfga  bir  xujayrali  kokkid  va  oddiy  ipsimon,  shoxlanmagan  suvo„tlar 

kiradi.  Ularning  xarakterli  belgisi  rivojlanish  siklida  harakatchan  stadiyasining 

yo„qligi va jinsiy ko„payishida oogamiyaning o„ziga xos ko„rinishi hisoblanuvchi 

ikki vegetativ hujayralarning o„zaro qo„shilishi yoki "matashishi" (konyugatsiya) 

bo„lib hisoblanadi. Matashish jarayoni har xil  vakillarida  o„ziga xos ko„rinishda 

amalga  oshadi.  Ko„pchilik  ipsimon  vakillarida  yonma  -  yon  joylashgan  iplar 

orasida qator o„simtalar hosil bo„lib, hujayralar sitoplazmasi biridan ikkinchisiga 

o„tadi va zigota hosil bo„ladi (narvonsimon konyugatsiya). O„simtalar bir ipdagi 

hujayralar  orasida  (bir  -  biridan  har  xil  uzoqlikdagi  hujayralar)  ham  yuzaga 

kelishi  mumkin  (yon  konyugatsiya).  Hosil  bo„ladigan  zigota  koopulatsion  kanal 

(o„simta) ichida  yuzaga kelish hollari ham  uchrab turadi  (oraliq konyugatsiya). 

Matashuvchilarda jinssiz ko„payish uchramaydi. Matashishdan tashqari tallomlari 

bo„laklarga  bo„linib,  vegetativ    yo„li  bilan  ham  ko„payishi  mumkin. 

Matashuvchilarning  tartiblarga  bo„linishiga  asos  qilib  tallomining  tuzilishi  va 

zigotalaridan o„sib chiqadigan o„simtalarining soni olingan. 

---

16 

 

     Zignemalar  tartibi  -  Zygnemales.  By  tartibga  oddiy  ipsimon, 

shoxlanmagan,  odatda  oqmaydigan  suv  havzalarida  mualliq  holda  yashaydigan 

suvo„tlar kiradi. Tallomi shilimshiq parda bilan qoplangan, silindr shaklidagi bir 

yadroli  hujayralardan  iborat.  Xromatoforining  tuzilishi  va  uning  sitoplazmasida 

joylashishi asosiy sistematik belgilaridan bo„lib hisoblanadi. Vegetativ ko„payishi 

tallomini  alohida  qismlarga  bo„linishi  yordamida,  jinsiy  ko„payishi  esa, 

narvonsimon  yoki  yonbosh  konyugatsiya  yo„li  bilan  boradi.  Zignemalar 

tartibining  eng  xarakterli  vakillari  Mujotsiy,  Zignema  va  Spirogiralardir. 

Mujotsiy  (Mougeotia)  ko„p  yadroli  va  ko„p  pirenoidli  bo„lib,  ular  yirik 

plastinkasimon  xromatoforda  joylashgan.  Hujayra  ichidagi  xromatofori  yon 

tomonidan  tayoqcha,  yuza  tomonidan  esa  hujayrani  to„liq  egallab  turuvchi 

plastinka  shaklida  ko„rinadi.  Zignema  (Zygnema)  sarg„ishroq  rangli,  qalin  po„st 

va  shilimshiqqa  o„ralgan,  ikkitadan  yirik,  yulduzsimon  xromatoforli,  bitta  yirik 

yadroli suvo„ti. Spirogira  (Spirogira) ham qalin shilimshiq po„st bilan o„ralgan, 

bir  yoki  bir  necha  lenta  qo„rinishdagi,  spiral  shaklda  o„ralib  joylashgan  

xromatoforli  bo„lib,  hujayra  markazi  to„liq  vakuoladan  iborat.  Vakuolaning 

o„rtasida  bitta  yirik  yadrosi  protoplazmatik  iplar  yordamida  osilib  turadi. 

Spirogira  va  zignemalarning  yadrolari  yirik  bo„lganligi  sababli  yadro 

xususiyatlarini o`rganishda klassik ob„ekt sifatida ishlatiladi. Yuqorida keltirilgan 

uchchala  vakillar  ham  ko„lmak  suvlarda,  ariqlarda,  kanallar  va  daryo 

qirg„oqlarida  hamda hovuz va ko„llarda keng tarqalgan.