Uzbekiston Respublikasi Oliy va urta maxsus ta'lim vazirligi

Haqiqiy yashil suvo‘tlari yoki teng xivchinlilar sinfi - Euchlorophyceae 

(Isocontae) 

 

    Nomi ham ko„rsatib turganidek ushbu sinfga mansub suvo„tlarining monad 

hujayralari (vegetativ yoki reproduktiv) bir xil uzunlikda va bir xil tuzilishga ega 

bo„lgan  silliq  xivchinlar  hosil  qiladi.  Morfologik  strukturasining  xilma-xilligiga 

qarab ushbu sinf birnecha tartiblarga bo`linadi.  

   Volvokslar  tartibi  –  Volvocales.  Volvokslar  tartibiga  bir  hujayrali  va 

kolonial,  vegetativ  hayoti  davomida  monad  strukturaga  ega  bo„lgan  suvo„tlari 

kiradi.  Ushbu  tartibning  bir  hujayrali  tipik    vakillaridan  biri  Xlamidomonada 

---

13 

 

(Chlamidomonas)  bo„lib  hisoblanadi.  Uning  ko„pchilik  turlari  kichik  suv 

havzalarida  ko„pinchalik  suvni  gullashiga  sabab  bo„ladi.  Hujayrasi  sferik  yoki 

ellips shaklida. Kosachasimon xromatofori ichida pirenoid va ko„zchasi (stigma) 

joylashgan. Hujayraning oldingi qismida 2 ta xivchini bo„ladi. Jinssiz ko„payishi 

zoosporalar  yordamida,  jinsiy  -  asosan  izogamiya,  ayrim  turlarida  esa 

geterogomiya  yo„li  bilan  amalga  oshadi.  Volvokslar  tartibiga  mansub  kolonial 

vakillarining  ko„pchiligi  sferik  yoki  dumaloq  shakllarda  bo„lib,  ulardagi 

hujayralar  miqdor  jihatidan  xilma-xil  bo„ladi.  Vakillarining  ichida  eng  ko„p 

hujayralardan  tashkil  topgan  Volvoks  (Volvox)  koloniyasining  kattaligi  bilan 

ajralib turadi. Hujayralar soni esa turlarga qarab 500 tadan 60.000 gacha bo„ladi. 

Sharsimon  koloniyaning  chetki  qismlarida  Xlomidomonadaning  hujayralariga 

o„xshash  xivchinli,  qator  hujayralar  joylashgan  bo„lib,  ichki  qismi  xivchinsiz 

hujayralar va shilimshiq qavatlardan iborat. Volvoks jinssiz ko„payganda ma‟lum 

sondagi  maxsus  hujayralar  to„plami  uzluksiz  bo„linishi  natijasida  ona  koloniya 

ichida  kichik  qiz  koloniyalar  vujudga  keladi.  Ushbu  koloniyalar  kattalashib,  ona 

koloniyani yemiradi va mustaqil hayot kechirishga o„tadi. Koloniyali vakillarning 

jinsiy  ko`payishi  har  xil  bo„ladi.  Jumladan,  Volvoks  oogamiya  yo„li  bilan 

ko„payadi.  Ushbu  jarayonni  yuzaga  keltiruvchi  maxsus  hujayralar  to„plami 

oogoniy  va  anteridiylarni  vujudga  keltiradi.  Anteridiyda  hosil  bo„lgan 

spermatozoidlar  oogoniydagi  yagona  tuxum  hujayrani  otalantiradi.  Otalangan 

tuxum hujayra esa ketma-ket bo„linishi natijasida qiz koloniyani hosil qiladi.