Uzbekiston Respublikasi Oliy va urta maxsus ta'lim vazirligi

Untsinula  nekator  (Uncinula  necator),  olmaning  yosh  novdalarini  o„sishdan 

to„xtatib,  qurib  qolishiga  sababchi  bo„ladigan  Sfaeroteka  pannoza 

(Sphaerotheca  pannosa),  tutning  bargida  dog„lar  paydo  qilib,  qurib  qolishiga 

olib  keluvchi  Fillaktiniya  sufelta  (Phyllactinia  sufelta)  va  boshqalar 

unshudring zamburug„lari ichida alohida diqqat etiborga sazovordir.    

     Pirenomisetlar  guruhiga  kiruvchi  Shoxkuyalar  (Clavicepitales) 

tartibining vakillarida peritesiy meva tana hosil bo„ladi. Ushbu tartibning tipik 

vakillaridan  biri  Shoxkuya  (Claviceps  purpurea)  zamburug„i  boshoqli 

o„simliklarda  parazitlik  qilib  hayot  kechiradi.  Kasallangan  o„simlikning  doni 

o„rnida  zamburug„ning  miseliylarini  zichlashib,  ko„p  miqdorda  ozuqa 

moddalari  to„plashi  natijasida  to„q  rangdagi,  uzayib,  dondan  birnecha  marta 

katta  bo„lib  ketgan  bo„rtma  -  sklerosiy  yuzaga  keladi.  Ushbu  sklerosiylar 

osongina  uzilib,  tuproqqa  tushadi.  Ma‟lum  muddatdan  so„ng  sklerosiydan 

uzun  stroma  bandlari,  stroma  bandlarining  ustida  esa  strolma  boshchalari 

hosil bo„lib, uning tashqi yuzasida zich joylashgan peritesiylar joylashib oladi. 

Peritesiylar  ichida  ingichka  ipsimon  xaltachalar,  xaltacha  ichida  esa  ipsimon 

askosporalar  yetishadi.  Askosporalar  tarqalib,  boshoqdagi  gul  tugunchasiga 

kiradi. Askosporadan o„sib chiqqan miseliy tugunchani to„liq qamrab olgach, 

uning ustki qismida qisqa konidiyabandlar va konidiyalar hosil bo„lib, jinssiz 

ko„payish  stadiyasi  boshlanadi.  Bu  vaqtda  miseliylar  o„zidan  xushbo„y  hid 

tarqatuvchi  qantli  suyuqlik  ajratadi.  Uni  "asal  shudringi"  deb  ham 

nomlanadi. Suyuqlik hasharotlarni o„ziga jalb qiladi va konidiyalar hasharotlar 

yordamida  atrofdagi  o„simliklarga  ham  tarqaladi.  O„simlikning  vegetatsion 

davrini oxirida esa kasallangan boshoqlarda to„q binafsha yoki qoramtir rangli 

sklerosiy  hosil  bo„ladi.  Sklerosiy  tarkibida  lizergen  kislotasining  hosilalari 

bo„ladi. Ular silliq muskullarni qisqartiruvchi alkoloid moddalari hosil qiladi. 

Sklerosiy  don  bilan  aralashib  ketsa  va  undan  non  tayyorlansa  odamni 

zaharlashi, ya‟ni ergotizm deb ataluvchi toksikozni yuzaga keltirishi mumkin.