Узбекистон республикаси олий ва урта

5.9. Mikroorganizmlar ta`sirida don tetiklik ko`rsatkichlarining o`zgarishi. 

Donning  rangi,  yaltirokligi,  xidi,  mazasi  tetikligini  belgilovchi  muhim 

ko`rsatkichlari  bo`lib  hisoblanadi.  Pishgan  va  normal  sharoitlarda  yigib  olingan 

donlar ushbu tur, nav donlariga tegishli holatda saqlagichlarga yu’orilishi kerak. 

Mikroorganizmlar  hayot  faoliyatining  kuchayishi  bilan  don  tetikligining 

o`zgarishi  kuyidagi  ketma-ketlikda  kuzatiladi:  don  xiralashadi,  dogli  va  koraygan 

donlar paydo bula boshlaydi, aloxida donlarda mogorli zamburug`lar koloniyalari va 

bakteriyalar  hosil  bo`ladi,  donning  ancha  qismi  korayadi,  buzilgan  donlar  paydo 

bo`ladi. Don massasining rangi korayib, okuvchanlik yukoladi, uz-uzidan kizishning 

oxirgi boskichi boshlanadi. 

Saqlashda don massasidan aynigan xidning kelib turishi har mikroorganizmlar 

rivojidan dalolat beradi. 

Don  massasidan  mogorli  va  dimikkan  xidning  ankib  turishi  undagi  saqlash 

zamburug`larining  rivojlanganligidan  dalolat  beradi.  Bu  erda  asosiy  rol  Penicillium 

zamburug`lariga tegishlidir. 

---

 

35 

Don  massasidagi  moddalar  va  zamburug`lardan  ajralib  chikkan  moddalar 

majmuasi  unga  dimikkan  xid  va  yokimsiz  ta`m  beradi.  Va  u  donga  yutiladi.  Uni 

chiqarish  choralari  kurilganda  har  u  dondan  to`liq  chikib  ketmaydi.  Bu  xid  unga  va 

donni qayta ishlashdan olinadigan boshqa mahsulotlarga har utadi. 

Donni  saqlashda  dimikkan  xiddan  tashqari  unda  chiriklik,  ombor  va  kana 

xidlari  har  paydo  bo`ladiki,  ularning  yuzaga  kelishi  har  mikroorganizmlar  hayot 

faoliyati bilan boglikdir. 

Don  massasida  ombor  xidining  paydo  bulishiga  achitkilarning  rivojlanishi 

sabab bo`ladi.