лан, Бийлар келдиларми? Надан куларсан?
Неча акда-
дир? ва бош^алар.
Хуллас, араб тилшунослиги, умуман, жахон тилшунос
лиги тарихида ёрк,ин из к,олдирган булиб, Оврупога хинд
тилшунослигига нисбатан анча олдин маълум булган.
XIII асрнинг урталарида (1258) Араб халифалиги-
нинг пойтахти булган Богдод мугуллар томонидан босиб
олинади. Натижада, халифалик уз
ичида алохида давлат-
ларга булиниб кетади. Шу билан араб маданиятининг
классик даври узининг нихоясига етади.
Адабиётлар
1. И стория лингвистических учений. Средневеко
вый Восток. М., 1981.
2. Н .А .К он дратов. История лингвистических уче
ний. М., 1979.
3. С.Усмонов. Умумий тилшунослик. Т., 1972.
4. Т.А.Амирова, Б.А.Ольховиков, Ю .В.Рождествен
ский. Очерки по истории лингвистики. М., 1975.
5. Я.ВЛоя. История лингвистических учений. М., 1968.
6. А.Нурмонов. Узбек тилшунослиги тарихи. Т., 2002.
УРТА ОСИЁДА ТИЛШУНОСЛИК
Урта О сиёлик
машхУР
алломаларнинг жахон мада-
нияти, маърифати-илм-фанига кушган хиссаси улкан-
дир. Жахон тан олган буюк алломалар: Абу Наср
Ф оробий,
Абу Райхон Беруний, Абу Али ибн Сино,
Махмуд Кошгарий, Махмуд аз-Замахш арий, Алишер
Навоий М ирза Мехдихон ва бонщаларнинг тилш унос
лик фани тараккиётидаги хизматлари каттадир.
Абу Наср Форобий
р Комусий олим Абу Наср Форобий (873-930 й)
яратган
дсарлар ичида «Фаплар таснифи» (ёки Ф анлар таснифи
45
хдкддаги суз») китоби тилш унослик масалаларига ба-
гишланганлиги билан ажралиб туради. ~
"Буюк аллома тилшуносликнинг фонетика, морфоло
гия, синтаксис, орфография,
орфоэпия ва стилистика
каби булимлари х,ак,ида дастлабки тушунчаларни берган.7
Ф оробий фонетика хакида фикр юритар экан, нутк,
товушлари, товуш ларнинг ундош ва унли турлари, ун-
дош товуш ларнинг пайдо булиши, урни, унли товушлар
ва
уларнинг хусусиятлари, сузга кушимчалар кушганда
юз берадиган товуш узгаришлари, сузнинг ф онетик
меьёри \а к д д а фикр юритади.
^
У лексика юзасидан маълумот берар экан, лексик
бирлик
булган суз масаласига, суз маъноларининг тас
нифи масаласига тухталади, яъни суз маъносининг икки
турини: содда ва мураккаб булишини курсатади. Содда
маъноли сузларга: одам, хайвон, гул, овкат, осмон каби
аташ вазифасини бажарувчи алохида сузларни киритса,
мураккаб маъноли сузларга:
нарса ва унинг белгисини
билдирувчи - Бу одам — билимли, бу гул - усимлик ка
би ифодаларни киритади.
г- Ф оробий морфология масаласида сузларни араб
тилшунослигига асосланган холда от, феъл ва харфларга
ажратади. Отларни иккига: атокди ва турдош отларга
булади. Аникроги, содда маъноли сузларни иккига ажра
тади: 1) атокди отлар: Зайд, Амр; 2) турдош отлар: одам,
Хайвон, от ва бошкалар. Отларга сон категорияси (бир
лик, иккилик, куплик), феълларга замон (утган, хрзирги,
келаси замон) категорияси хослигини таъкидлайди.
\/
I / У синтаксис масаласида суз бирикмаси ^акдда, нутк
нинг
кисмларга булиниш и, сузларнинг кандай бири-
киш к°идалари ва хукм билдириши, сузларнинг куши-
лиш турлари \ак и д а ф икр юритади. д /
t Ф оробий орфография масаласида сузларнинг ёзи-
лиш к°идалари юзасидан хам дастлабки маълумотларни
беради .U
Do'stlaringiz bilan baham: