Узбекистон Республикаси олий ва урта махсус таълим вазирлиги Низомий номидаги

МАЛАКА ХОЛАТИ ФЕЪЛЛАРИНИНГ
М АЪНО ТУЗИЛИШ И
М алака 
холати 
ф е ъ л л а р и
и н сон
р у х яяти д а 
(баъзан 
ж о н и в о р л а р д а ) 
б и р о р
х а р а к а т
-
х о д и с а га, 
п р е д м е т г а
ни сбатан
пайдо 
булган 
турли ча 
м ун осаб атн и
- 
ш аклланиб, 
м у стах к ам л ан и б , 
д о и м и й , 
д ав о м и й
х у с у с и я т га
ай л а н га н
кун икм а, 
узлаш ти ри лган
одатн и
англатади, 
Бундай 
кун и км а, 
одатлар, 
асо сан , 
и н со н га
хос 
мухим 
белги 
с и ф а ти д а
и н со н
габиати 
(хулк - атво р и )н и н г б и р ку р и н и ш и булиб кузатилади. 
И н с о н
х а ё т и
ва 
ф а о л и я т и д а
т у р л и -т у м а н
ж у д а
куп
ж ар а ё н л а р д а
катнаш ади, 
хар 
хил 
н а р с а
-
п р ед м етл ар
билан 
м уносабатда 
булади. 
Ш у 
ж ар аён д а
ш ахсда 
м авж уд
вокелик 
б и л ан
боглик 
холда 
п р е д м е т л а р н и н г
т а ъ с и р и
н а т и ж а с и д а
ю з а г а
к е л га н
к у н и к м а , 
о д ат л а р
х о л а т
б ел ги с и н и
т а ш к и л
к>илиб, 
м ал ак а 
полати
ф е ъ л л а р и н и н г
м азм у н
то м о н и н и
эгаллайди. 
Б и н об ари н , 
м алака 
х,олати 
ф еъ л л ар и
"малака", 
"к у н и к м а” 
каб и
асо си й , 
м а р к а зи й
сем алар га 
эгалиги 
билан 
а ж р ал и б туради.
Ш у н и си м у х и м к и , м а л а к а э г а с и б у л га н и н с о н к у н и к м а с и н и н г , 
о д а т и н и н г м а н б а и м у а й я н п р е д м е т л а р булиб, б уларни и ф од аловч и
тил б ирликлари туб ва от -лаш ш а к л и д а ги я с а м а ф е ъ л л а р д а н
т а р к и б т о п а д и . 
Б у л ар : 
кун и к м ок , урганм ок, одатланм ок. 
Кайд 
эти лган
ф е ъ л
м а ъ н о л а р и н и н г 
ф а р ц л о в ч и
сем ал ар и
к,уйидаги 
м антикий и ф о д а га эга:
К у н и к м о к - м а ж б у р а н м у в о ф и к л а ш т а н х,олатда булмок: Умри 
гудаклик чогидан огир мехнатга, ачч и к-курук гап л ар га ку н и к и б , 
ч и н и ки б усган. (Х,.Назир) Бу хол аввал лари халойикнин г газаби ни, 
н а ф р ати н и келти рган булса хам б о р а-б о р а одам ларн и н г б и р кисми 
к ун икди (А .Каххор). О кк уш ч а а в в а л и г а уй га, о д ам л а р га к у н и к д и
(Ш ухрат). К у н и км о к т а с в и р и й сузи, асо сан , бад и и й н у щ к а хос 
булиб, "м аж бурий" белгисига эга.
Урганмок - беи хти ёр м ослаш иш холатида булмок: Г у д а к л и к
ч о ги м д а с е ы г а у р г а н д и м (Х ,.О л и м ж о н ). Б узо к л и ги д ан у зи т а р б и я
килган, ун га у р га н ган эди (С .Ю н усов). У рганмок, асо сан , су зл аш у в
н у щ и г а хос булиб, куп кулланади, б еи х ти ёр белгисига эга.
О д а т л а н м о к - и х т и ё р и й у р г а н и ш х о л а т и д а булмок: Ш у боисдан 
кучм анчи киргизлар и д и ц м 'о в о к н и уз т у р м у ш т а р з и г а м ос т у р л и
м а т е р и а л л а р д а н
я с а ш г а
одатланиш ган 
(Ф ан 
ва 
турмуш ). 
У 
подачининг 
учинчи 
к е н ж а
кизи 
булиб, 
доно, 
хуш ёр 
м ехнатга 
одатланган (Сохибкирон). Р авш ан кай вактда ётм аси н, эрта сахарда 
у рн и дан тури ш га одатланган эди (У. Н азаров). О датланм ок су зи

---

асо сан адаб и й ти л - ёзм а н у щ д а к ен г кулланади, "ихтиёрий" сем аси га 
кура бош ка м ал ака х;олати ф е ъ л л а р и д а н фар»; ^илади.
Х уллас, 
м ал ак а 
х ол ати
ф е ъ л л а р и
и н сон
рухи й
олам и 
б и л а н
б о гл и к
д ав о м и й
х ° л а т л а р н и
и ф о д а л а ш и г а
к у р а
ни сб атан м устакил саналади.

---