Узбекистон Республикаси Олий ва ¤рта махсус таълим Вазирлиги

Компьютерда иқтисодий масалалар ечишни ташкил этишнинг асосий босқичлари.

Фараз қилинг, сиз бирор бир ташкилотда ишлаяпсиз. Сизни директор ўз хузурига чақирди ва ўз бўлимингиздаги барча ишларни компьютер асосида бажаришга ўтишингиз кераклигини айтди ва бу топшириқ албатта бажарилиши лозимлигини тушунтирди. Сиз бу ишни бажаришни нимадан бошлар эдингиз?
Иқтисодий масалаларни компьютерда ечишга тайёрлаш учун аввало қайси ишларни бажариш керак? Бу бажарилиши керак бўлган ишларни режалаштиришда қандай босқичлардан ўтиш мақсадга мувофиқ бўлади?
Масалани информацион технологиялар талаби асосида автоматлаштирилган кўринишга ўтказиб ечишнинг бир қанча босқичлари мавжуд. Шунинг учун хам хар қандай бошқаришнинг автоматлаштирилган системасида (БАС) иқтисодий масалалар ечишни амалга ошириш босқичма- босқич қилиб амалга оширилади. Одатда 3 та асосий босқич мавжуд: булар лойиха олди босқичи, асосий босқич, яъни ишчи ҳамда техник лойихаларни бажариш ва ниҳоят, амалиётга тадбиқ этиш босқичларидир.

1. 
   ЛОЙИХА ОЛДИ босқичи ўз навбатида автоматлаштирилган объектнинг ахборотлар системасини ўрганиш, техник-иқтисодий жиҳатдан асосланиб беришни ва яратилаётган БАС-нинг амалга оширадиган техник вазифаларини ишлаб чиқиш жараёнларини қамраб олади.
   
2. 
   АСОСИЙ БОСҚИЧ БАС-нинг техник ҳамда ишчи лойиҳаларини яратишдан, уларни амалий синовлардан ўтказишдан иборатдир.
   
3. 
   АМАЛИЙ ТАДБИҚ ЭТИШ БОСҚИЧИ яратилган БАС-нинг аниқ ахборотлар асосида ишлаб чиқилган масалалар дастурларини буюртмачилар иштирокида синовдан ўтказишдир. Демак, бунда асосий мақсад бутун БАС- ни тажриба ўтказиб, эксплуатация қилиш ва унинг хақиқий самарадорлик даражасини аниқлашдир.
   

Масалани ЭХМ-да ечишга тайёрлашнинг асосий босқичларида ёки у ёки бу масалани ЭҲМ-да ечишда тегишли ахборотлар программа ёрдамида арифметик ва мантиқий қайта ишланади. Лекин масалани ЭҲМ-да бевосита ечишдан олдин, одатда, бир қанча босқичлардан иборат бўлган тегишли тайёргарлик ишлари амалга оширилади. Бу иш анча машаққатлироқдир ва шунинг учун хам катта мехнат талаб қилади. Бунда одатда қуйидаги босқичлар ажралиб туради:

1. 
   масаланинг қўйилиши ва ушбу масалани компьютерда ечишдан қўйилган пировард мақсаднинг аниқланилиши;
   
2. 
   масалани математик жихатдан ифодалаш ёки унинг тегишли кўринишдаги математик моделини тузиш;
   
3. 
   масаланинг компьютер программавий-техник воситалари ёрдамида амалга оширилиши мумкин бўлган энг қулай ечиш усулини танлаш;
   
4. 
   масалани ечишнинг танланган математик ёки бошқа бир усул асосида ечилиш алгоритмини ишлаб чиқиш;
   
5. 
   тузилган алгоритм асосида ва танланган дастурлаш тили ёрдамида масаланинг дастурини (программасини) тузиш;
   
6. 
   масала ечилиши учун зарур бўлган маълумотлар массивини тайёрлаш ва уларнинг таркибини аниқлаш;
   
7. 
   программани компьютер хотирасига киритиш ва уни созлашни амалга ошириш;
   
8. 
   масалани бевосита ЭҲМ-да ечиш ва олинган натижаларни таҳлил қилиш, дастурдан фойдаланиш учун кўрсатмалар ёзиш.
   

2.