Uyushgan gap

---

MAVZU: O‘ZBEK TILSHUNOSLIGIDA UYUSHGAN 
GAPLARNING ILMIY TASNIFI 
 
 
REJA: 
 
KIRISH 
1.
 
Uyushgan gaplarning lisoniy tizimda tutgan o’rni 
2.
 
[Pm] uyushtiruvchi vosita sifatida 
3.
 
[WPm] uyushtiruvchi vosita sifatida 
4.
 
[W] yoki [Pm] kengaytiruvchilari bilan farqlanuvchi uyushgan gaplar 
XULOSA 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

KIRISH 
 
Uyushgan qo’shma gaplar masalasi bugungi tilshunoslikning dolzarb 
muammolaridandir. Dastlab "uyushgan gap nima va u uyushiq gaplardan nima 
bilan farq qiladi "Sintaksisda hozirgacha ajratilmagan uyushgan gaplarni ajratishga 
qanday zarurat bor?" kabi savollar yechimini topish zarur. 
Bu hodisaning uyushiq bo’lakli sodda gaplarga va qo’shma gaplarga, 
o’xshash va farqli tomonlarini aniqlash zarurati bor. Bunday tuzilishli hosilalarni 
nima deb atash va qaysi kategoriya ichida o’rganish mumkin, qabilidagi savollarga 
javob berish lozim. Qo’shma gaplarini o’rganish gap ta’limotining tarkibiy qismi, 
undan ajratilgan holda qaralishi mumkin emas. 
Shuning uchun turli tipdagi uyushgan qo’shma gaplarni o’rganish har qaysi til 
sintaksisini o’rganishning dolzarb masalalaridandir. Qo’shma gaplar tilshunoslikda 
keng tadqiq qilingan bo’lsa-da, uyushiq qo’shma gaplar borasida tadqiqotlar uncha 
ko’p emas. Mavjud adabiyotlarda bir semantik gruppaga kiruvchi teng bog’langan 
bo’laklarning uyushib kelishi, uyushiq bo’laklarning sanash intonastiyasi bilan 
aytilishi, umumiy bo’lakka ergashishi va umumiy bo’lakni ergashtirib kelishi, 
uyushiq bo’laklarning bir xil so’z turkumi bilan ifodalanishi, bir xildagi so’roqqa 
javob bo’lishi kabilar qayd etiladi. Bu qayd etilgan fikrlar to’g’ri. 
Lekin qo’shma gap tarkibiy qismlarining uyushishi borasida fikrlarga to’liq 
qanoat hosil qilib bo’lmaydi. Uyushgan qo’shma gaplarning eng keng tarqalgan 
turilaridan bo’lgan to’ldiruvchi ergash gapli konstrukstiyalarni qiyoslab aytib 
o’tilgan muammolar yuzasidan fikrlarni jamlash zaruriyati mavzu dolzarbligini 
belgilaydi. 

---