Uygur, qaqauz, quzey

Aderım raametli, ama düşünmekleri bize şavk gösteren,
bana ornek olan Ebulfez Elçibeye!
Çannar düver cannarda özgürlüü 
Meydannar genä tıklım-tıklım,
İnsannar ister kaldırmaa bu kara örtüyü,
Te bän da yumruklarımı sıktım.
Bu avşam kervan yıldızı şıladı,
Yeter bu kadar dayanmak, acı,
Senin neetlerin uykumu kapladı, 
çünkü buvardı beni kapannı sancı.
Bak, halkımın gözü karanfillerä doymuş,
Üüsüz uşaklar sokakta büüdü,
Gelen geçen bizleri soymuş,
Genç evlatlar’sa hep küsülüydü.
Aldatıldı insanım gözäl laflarnan,
Satıldı topraklarım beşparasız,
Kasabam doldu “politik” kapannarnan,- 
Atılardılar “uygunsuzlar” sölpet arası.
Ama sünmedi içimdeki koorlu ateş,
Gemii çevirmiştin bir kerä serbestlää 
Şindi lääzım birleşsin herkez 
Te, sesirgen bu yemin seslerä!
Güüden gitti, ama izinnerin bizimnän,
Yolu açtılar onnar kapalı dünnäädan
Dolerız meydannara kuvetli yeminnän
Gel da gör-uyandı Azerbaycanın derin uykudan!

---

Mövzularında fəlsəfı düşüncələrə üstünlük verən T.Amaut 
həmyerlisi S.Kuroğlunun təsiri ilə mistik mövzulara da baş vurur.
Tudora Arnaut və onun timsalında qaqauz ədəbiyyatı haq- 
qında İran İslam Respublikasında 
(Şamil Ə,1378:112,1), 
Azər- 
baycanda 
(Hüseynoğlu Ə, 1995:10 yanvar, Göyçəli Ə,
1995:7 iyul, Qarapapaq Ə, 1995:2 mart, Şamil Ə, 1995, 15
fevral.) 
bir sıra məqalələr yazılmışdır.
Güllü (Valentin) İvan qızı Karanfil 
(22.10.1972, indiki 
Moldova Respublikası Qaqauz Yeri MV Vulkaneş rayonunun 
Etuliya kəndi). Orta məktəbin doqquzuncu sinfındə oxuyarkən 
rayon qəzetində çap etdirdiyi bir şeir onun həyatını ədəbiyyatla 
bağlayır.
Məktəbi bitirdikdən sonra Qaqauziyada ilk açılan Komrat 
Dövlət Universitetinə daxil olur. Gənc şair Azərbaycan milli 
azadlıq hərəkatı fəallarından biri olan Ağası Hunla ailə qurduq- 
dan sonra Bakıya köçür. Təhsilini Bakı Dövlət Universitetində 
digər qaqauz tələbələrindən fərqli olaraq, rusca deyil, Azərbay- 
can türkcəsində davam etdirir. Universitetin Şərqşünaslıq fa- 
kültəsini bitirdikdən sonra Azərbaycan Milli Elmlər Akademi- 
yasının Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunda çalışır. Üç övlad bö- 
yütməklə yanaşı, elmi araşdırmalarla məşğul olur və 2005-ci 
ildə namizədlik dissertasiyası müdafiə edərək filologiya elm- 
ləri namizədi alimlik dərəcəsi alır. Elə həmin il şairin “Sanki 
yıldızlar aucumdaydı” adlı ilk kitabı çap olunur. Bu kitab həm 
də Bakıda qaqauz türkcəsində çap olunan ilk kitab olduğuna 
görə diqqət çəkir.
Hələ 12 yaşında yazdığı “Kendi dilimdə”adlı şeirində Güllü, 
artıq öz mövqeyini göstərir:
...Kim gülerdi, ko gülsün 
Ama diil islä.
Kim azetmeer dilindän

---

O hiç diil insan.
Bän yazerım canımdan 
Kendi dilimdä.
Şiirim korkmeer nacaandan 
Sauş önümdän.
Güllü xanımın poeziyasında barış, Türk birliyi, Vətən, milli 
düşüncə aparıcı mövzulardan biridir.
Uzun müddət Azərbaycanda yaşaması onun da yaradıcılı- 
ğına öz etkisini göstərmişdir. Mövzularının bir çoxu Azərbay- 
canda baş verən olaylarla bağlıdır. Azərbaycanda baş verən 
hadisələrə biganə qala bilməyən şair münasibətini belə bildirir: 
Kara gözlü, kara kaşlı 
Azerbaycan!
Üüsek boylu hem can taşlı 
Azerbaycan!...
Karanfıller kahır sürdü 
Azerbaycan!
Gagauzda acı büüdü 
Azerbycan!
Bununla yanaşı, şair Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətləri- 
nin həyatını öyrənir, yaradıcılığında da buna böyük önəm verir. 
Burada, Güllü Karanfılin Azərbaycan qürbət şairi Almaz 
Yıldırıma həsr etdiyi şeiri örnək göstərə bilərik:
Biz xəbər gətirdik Araldan, Mildən,
A1 güllər gətirdik Cəmbərəkəntdən,
Tanıdı özgürlük şairini Vətən.
Vətən həsrətiylə alışan Almas,
Su septik acına, oduna, Almaz!
Xəzərdən Hazara salam gətirdik,
“Qara dastanını” dilə gətirdik,

---

Türküz, varız deyə sevindik.
Vətən həsrətiylə alışan Almas,
Su septik acına, oduna, Almaz!...
Xeyir və şərin, ağ və qara rənglərinin savaşı da şairin yara- 
dıcılığında xüsusi yer tutur:
Ne kıpersın gözünü karannık,
Bän hep okadar aydınmkım.
Sän bütün Bucaamı sardın,
Ama bän sendän taa büüküm...
“Zaman hayir olsun, Vatanım!“ adı ilə yazdığı məktublar 
silsiləsində Vətənə məhəbbət, sayqı, özləm hissləri qabarıq 
şəkildə göstərilir.
Güllü Karanfıl də Azərbaycanda geniş yayılmış şeir janrla- 
rından bacarıqla yararlanaraq ana dilində yazıb-yaratmışdır. 
Bunlar da gənc qaqauz ədəbiyyatının inkişafına və zənginləş- 
məsinə xidmət edən amillərdəndir.
Şairin 1989-cu ildə “İlkyaz türküsü” toplusunda çap etdirdiyi 
“İsteyiş”, “Kendi dilimde” və “Turqay sesi” şeirləri 1999-cu ildə 
Türkiyədə çıxan “Başlanğıcdan Günümüze Kadar Türkiye Dı- 
şında Türk Ədəbiyyatı Antolojisi”nin Rumın və Qaqauz türk 
ədəbiyyatına həsr edilmiş 12-ci cildinə daxil edilmişdir.
T.Arnaut yazır:“Vatan konusu tüm şairlerin tarafından ele 
alınan bir konudur. Vatana özlem, onu koruma, sahip çıkma 
duygusu, gerektiğinde onun için hayatını ortaya koyma gibi 
istekler Lyubov Çimpoeş, Petr Yalancı, Sona Adieva, Andrey 
Koçancı’nın şiirlerinde büyük bir ustalıkla dile getirilmiştir. 
Andrey Koçancı “Ana memleket” adlı şiirinde vatanının 
kendisini çağırmasını, duşmandan koruması için gideceğini ve 
pişman olmıyacağını şu satırlarla dile getirmektedir:
...Canımı bän verecän- 
Basmasın meret duşman
175

---

Çaar beni bän gidecäm 
Lafsız olmıycam pişman.”