Uy-joy huquqi

3.4. Xususiy uy-joy fondidagi turarjoy
mulkdorining huquqlari
Xususiy uy-joy fondidagi turarjoy mulkdorining huquqlaridan 
eng muhimi va asosiysi turarjoy daxlsizligi huquqi hisoblanadi. 
Shu sababli amaldagi qonunchilikda yer uchastkalari davlat yoki 
jamoat ehtiyojlari uchun olib qo'yilishi munosabati bilan fuqarolar 
mulkida b o ‘lgan uy (kvartira)lar buzilgnn taqdirda uiarning 
huquqlari masalasi UJKda o ‘z ifodasi topgan. UJKning 27-moddasi 
1-qismiga ko‘ra, yer uchastkalari davlat yoki jamoat ehtiyojlari 
uchun olib qo'yilishi munosabati bilan fuqarolar mulkida bo'lgan 
uy (kvartira)lar buzilgan taqdirda mazkur fuqarolarga. ularning 
oila a'zolariga, shuningdek ushhu uylar (kvartiralar)da doimiy 
yashayotgan fuqarolarga ularning xohishiga binoan va taraflar
100
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

kelishuviga ko“ra barcha qulayliklari boMgan avvalgisiga teng 
qiymath uy-joy maydonining ijlimoiy normasidan kam boMmagan 
sahndagi boshqa turarjoy mulk qilib beriladi hamda dov-daraxt- 
larning qiymati toManadi yoxud buzilayotgan uy. boshqa imoratlar, 
inshootlar va dov-daraxtlarning qiymati toManadi. Buzilayotgan 
uy (kvartira)ning qiymati berilayotgan turarjoyning qiymatidan 
ortiq bo'igan holda bu farq mulkdorga kompensatsiya qilinishi 
lozim.
E 'tirof etish kerakki. ba’zi-ba’zida zarural yuzasidan davlat 
yoki jam oat ehtiyojlari uchun yer uchastkalari olib qo‘yiladi. 
Bunday hollarda katta manfaatlar kichik m anfaatlardan ustun 
ko'riladi. Shu munosabat bilan olib qo‘yilgan yer uchastkalarida 
joylashgan fuqarolar mulkida bo'lgan uy (kvartira) buzilgan 
taqdirda, mazkur fuqarolarga, ularning oila a'zolariga, shuningdek 
ushbu uylar (kvartiralar)da doimiy yashayotgan fuqarolarga ular- 
ning xohishiga binoan va taraflar kelishuviga k o 'ra barcha 
qulayliklari bo'lgan avvalgisiga teng qiymatli uy-joy maydonining 
ijtimoiy normasidan kam bo'lmagan sahndagi boshqa turatjoy mulk 
qilib beriladi hamda dov-daraxllarning qiymati toManadi yoxud 
buzilayotgan uy, boshqa imoratlar, inshootlar va dov-daraxllarning 
qiymali toManadi.
Bu yerda muhim mezonlar — ushbu uy (kvartira)larda doimiy 
yashayotgan fuqarolarga ulaming xohishiga binoan va laraflar 
kelishuvi, qulayliklaming mavjudligi, awalgisiga leng qiymatliligi, 
uy-joy maydonining ijlimoiy normasidan kam boMmagan sahnda 
ekanligidir.
Shuningdek, bunda dov-daraxtlam ing qiym ati yoxud bu- 
zilayotgan uy, boshqa imoratlar, inshootlar va dov-daraxtlarning 
qiymati ham toManadi.
Buzilayotgan uy (kvartira)ning qiymati berilayotgan turatjoy- 
ning qiymatidan ortiq boMgan holda bu farq (qiymat ko'pincha 
tabiiy ravishda farq qiladi) mulkdorga kompensatsiya qilinishi (pul 
shaklida) lozim.
Buzilayotgan uylar o'rniga turaijoyni mulk qilib berish va uylar, 
boshqa imoratlar, inshootlar hamda dov-daraxtlar qiymatini toMash 
O 'zb e k isto n R espublikasi V azirlar M ahkam asi to m o n id a n
belgilangan tartibda amalga oshiriladi. 
*
10
!
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ta'kidlash lozimki, mulkka boMgan huquq muqaddas bo lib, 
u muddatsiz asosda mulkdorga legishli bo'ladi. Hech bir asossiz 
m ulkdorning m ulkka b o ‘lgan h u q u q id an m ahrum qilinishi 
mumkin emas. FKning 199-moddasi talablariga asosari. mol- 
mulkni mulkdordan olib qo‘yishga qonunlarda nazarda tutilgan 
hollarda va tartibda mulkdornmg majburiyatlari bo'yicha undiruv 
ana shu mol-mulkka qaratilgan taqdirda yo‘1 qo‘yiladi. Shu- 
ningdek:
— FKning 202-moddasida belgilangan tanibda natsionali- 
zatsiya qilish (fuqarolarga ham da yuridik shaxslarga qarashli 
naisionalizatsiya qilinayotgan mol-mulkka nisbalan mulk huqu- 
qini haq toMash asosida qon u n hujjatlariga muvofiq davlat 
ixiiyoriga o'tkazish);
— FKning 203-moddasida nazarda tutilgan tartibdagi rekvizitsiya 
qilish (tabiiy ofatlar, avariyalar, epidemiyalar, epizootiyalar yuz 
bergan taqdirda va favqulodda tusdagi boshqa vaziyatlarda mol- 
mulk jamiyat manfaatlarini ko‘zlab, davlat hokimiyaii organi 
qaroriga muvofiq m ulkdordan unga m ol-m ulkning qiym atini 
toMagan holda qonun hujjatiarida belgilangan tartibda va shartlar 
asosida olib qo‘yilishi);
— FKning 204-moddasida belgilanganidek, musodara qilish 
(qonunda nazarda tuiilgan hollarda mol-mulk sudning qaroriga 
muvofiq jinoyat yoki o'zga huquqbuzarlik qilganlik uchim haq 
toMamasdan m ulkdordan olib q o ‘yilishi) tartibida ham yo‘1 
qo'yiladi.
Fuqarolarning va yuridik shaxslarga legishli bo'lgan yer uchast- 
kalari davlat yoki jamoat ehtiyojlari uchun olib qo‘yilishi mumkin. 
Bunday holatlar masalan, keng ko‘chalar, ko‘priklar, temir yoMlar, 
yangi bog'lar, madaniy-maishiy, sport, inshootlarini barpo qurish, 
aholiga rurli qulayliklar yaratish maqsadida amalga oshirilishi 
mumkin. Bunday hollarda olib qo‘yi!ayotgan yer uchastkasi, dov- 
daraxtlar mulkdorlarining huquqlarini himoya qilish maqsadida 
qonun hujatlarida ularga olib qo'yilayotgan mol-mulk qiymatida 
turli toMovlar toMash nazarda tuiilgan. 0 ‘zboshimchalik bilan barpo 
etilgan uylar, ishlab chiqarish imoratlari va boshqa imoratlar va 
in sh o o tlar qiym ati to 'la n m a y d i. F u q aro larn in g va yuridik 
shaxslarga tegishli bo'lgan yer uchastkalari daviat yoki jamoat
102
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ehtiyojlari uchun olib qo'yilishi munosabati bilan fuqarolarning 
mulkida bo'lgan uylar (kvarliralar) buzilganda mazkur fuqaro- 
larga, ularning oila a’zolariga, shuningdek ushbu uylar (kvarti- 
ralar)da doimiy yashayotgan fuqarolarga ularning xohishiga ko‘ra 
yakka tartibda uy-joy qurish uchun belgilangan norma doirasida 
yer uchastkasi beriladi. 
,
Yer uchastkasi yoki uning bir qismini olib qo‘yish tartibini, 
shuningdek yer uchastkalari davlat va jamoat ehtiyojlari uchun 
olib qo‘yilishi munosabati bilan buzilayotgan uylar, ishlab chiqarish 
imoratlari va boshqa imoratlar, inshootlar va ko£chirib tashlangan 
dov-daraxtlar uchun fuqarolarga va yuridik shaxslarga to 'lo v
miqdorini hisoblab chiqish tartibini belgilash maqsadida O'zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 29-may 2006-yiIdagi 97- 
sonli qarori bilan tasdiqlangan «Davlat va jamoat ehtiyojlari uchun 
yer uchastkalarining olib qo'yilishi munosabati bilan fuqarolarga 
va yuridik shaxslarga yetkazilgan zararlarni qoplash tartibi 
to'g‘risida» Nizom qabul qilingan. Nizom talablariga muvofiq, yer 
uchastkasi yoki uning bir qismini davlat va jamoat ehtiyojlari uchun 
olib qo'yish yer egasining roziligi bilan yoki yerdan foydalanuvchi 
va ijaraga oluvchi bilan kelishuv bo‘yicha — tegishli ravishda tum an, 
shahar hokimi, Qoraqalpog'iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, 
viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklarining qarori bo ‘yicha 
yoxud O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qaroriga 
ko'ra amalga oshiriladi. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mah- 
kamasi,