Ўқув қўлланмасида керамика ва оловбардош материалларнинг таърифи ва хоссалари, ишлаб чиқариш технологик усуллари, жараёнлари, қуритиш, куйдириш, пишиш ҳақида маълумот берилган

Pi=x-t /x^. 100= 1-x / t ^.100
Tuyuluvchan g’ovaklik
Px = V ^.x

6. Nisbiy zichlik, tuyuluvchan zichlikning haqiqiy zichlikka nisbati

t / x yoki t / x ^.100%

Keramika materiallarining g’ovakligi g’ovaklik koeffitsenti bilan baxolanadi. Bu koeffitsent ma’lum bosim oralig’ida namunaning berilgan quruqligi va maydonda vaqt birligi ichida o’tuvchi gaz yoki suyuqlikning miqdorini ko’rsatadi.


Mexanik mustahkamlik
Qattiq jismlar, tashqi kuchlar tasirida, bu kuchning kattaligi va xarakteriga karab, o’z chiziqli o’lchamlarini va formalarini o’zgartiradilar. Jism tanasida deformatsiya yuzaga keladi, va bu deformatsiyaning kattaligi qo’yilayotgan kuchninig kattaligi va yo’nalishiga bog’liq. Materialga qo’yilayotgan kuch kuchayishi bilan unda xosil bo’luvchi deformatsiya xam kattalashadi va jism xolati buziladi. Buzilish ta’sir etayotgan tashqi kuch jism stukturasi elementlari orasidagi bog’lar kuchidan oshganda sodir bo’ladi.
Kristall moddalarning atomlararo bog’larini kattaligini xisoblaganda nazariy mustahkamliklari taxminan 1-10x10⁵ kg\sm² ga teng.
Keramika materiallarining mustahkamligi bulardan kam, 10² dan 10⁴ kg\sm² oraligida. Mustahkamlikni bunday pasayishi kristall panjaradagi defektlarga (qo’shimcha va aralashmalar, dislokatsiya, g’ovaklar, boshqa faza qo’shilishi va xokazo). Bundan tashqari keramika materiallari yuzasida mikrodarzlar xosil bo’ladi, (Griffits darzlari), bu darzlar tashqi kuch ta’sirida kattalashib, materialni to’liq buzilishiga olib keladi. Griffits darzlari keramika materiali xosil bo’lish jarayonida yuzaga keladi.
Keramika materiallarining mustahkamligi ezilishga, egishga, burashga, cho’ziishga bulgan mustahkamliklar bilan baxolanadi. Bulardan ezilish va egishga bo’lgan mustaxkamliklik ko’proq qo’llaniladi.
Ezishga bo’lgan mustahkamlik deb, namunaning ezishga bo’lgan maksimal kuchlanishiga bardoshligiga aytiladi va u kgs/sm² yoki kgs/ mm² da o’lchanadi.
Ezishga bo’lgan mustahkamlik o’lchami va formasi GOST bo’yicha belgilangan namunalarda o’tkaziladi. Bu mustahkamlik qurilish keramikasi, olovbardosh materiallar, shuningdek nafis va texnik keramika uchun o’tkaziladi. Ezishga mustahkamlikni aniqlashda namuna to’g’ri geometrik formaga ega bo’lishi, bosim tushayotgan yuza shliflangan, silliqlangan bo’lishi shart. Ezishga mustahkamlikni aniqlashda gidravlik presslardan foydalaniladi.
Aylana namuna uchun
 ezish=4R/d², kgs/sm²
To’g’ri to’rt burchakli namuna uchun
 ezish=R/a^.b, kgs/sm²
R- namunani ezgan bosim, kgs
d-diametr, sm (aylana namuna)
a,b- namunaning eni va qalinligi, sm

Egishga mustahkamlikni aniqlash keramik materiallar uchun keng tarqalgan bo’lib, bunda namunaga qo’yilayotgan kuchlanishni, namunaning qarshilik ko’rsatish momentiga nisbati bilan o’lchanadi. Egishga bo’lgan mustahkamlik kgs/sm² da ifodalanadi.

To’g’ri to’rt burchakli namuna uchun

 egish=3Ra/2 bh², kgs/sm²

Aylana namuna uchun

 egish=8Ra/d⁴, kgs/sm²

b- to’g’ri to’rt burchakli namuna eni, sm
d- aylana namuna diametri, sm

Keramika materiallarining g’ovakligili va mustahkamligi

Jadval 1

Keramika	Tuyuluvchan g’ovaklik, %	Mustahkamlik chegarasi kg\sm^2
		Ezishga	Egishga
Kurilish g’ishti Olovbardosh material Oddiy Zich	15-20 20-30 10-16	75-200 200-500 500-1000	15-30 40-100 100-200
Fayans Yarim chinni CHinni	20 10 0,5-1	1000 1300-2500 3000-5000	250-300 250-400 400-800
Korundli keramika (haqiqiy g’ovaklik)	6-3	4000-15000	1500-6000
Issiqlik himoyalovchi olovbar-dosh g’isht tuyuluvchan zichligi 0,4-0,5 1-1,3	87-70 60-50	15-20 40-60	- -