Ўқув қўлланмасида керамика ва оловбардош материалларнинг таърифи ва хоссалари, ишлаб чиқариш технологик усуллари, жараёнлари, қуритиш, куйдириш, пишиш ҳақида маълумот берилган

Kanalizatsiya quvurlari ishlab chiqarish texnologik jarayoni
Kanalizatsiya quvurlari ishlab chiqarish sanoatida asosiy xom ashyo bo’lib qiyin eruvchi tuproq xisoblanib, u past xaroratda (11001200⁰S) 60100⁰S oraliqda pishishga ega. Kam xollarda olovbardosh tuproqlar ishlatiladi. Tuproqning optimal tarkibi xom ashyo tarkibining fraktsiyalardagi donadorlik tarkibi bilan xarakterlanadi. Tarkibida Al₂O₃ 2026% dan kam bo’lmasligi, SiO₂ 70% dan oshmasligi, SaO - 2% dan ko’p bulmasligi Fe₂O₃- 3-3.5% dan va ishqor - 4%gacha bo’lishi kerak. Yirik donali kvarts massani olovbardoshligini oshiradi, dispersligini esa pasaytiradi. U quritish uchun tuproqning sezgirligini pasaytiradi, lekin pishirish uchun sezgirligini oshiradi. Tarkibida erkin kvartsning borligi 15% oshmasligi kerak. Gipsni qo’shilishi maksadga muofiq emas. SO₂ni ajralishi bilan pufaklar xosil bo’lib, buni natijasida quvurni suv o’tkazuvchanligi oshib ketadi. Kalьtsiy oksidini tarkibida kupayishi cherepokni govaklarini oshishiga olib kelib, massani qisqaruvchi qilib qo’yadi (104⁰S boshlab) va bu pishirish jarayonida quvurni deformatsiyalanish xavfiga olib keladi. Karbonatlarningqo’shilishi zararli. Magniy oksidi kalьtsiyoksidigaqaraganda cherepoknikuchliroq zichlashtiradi, lekin uning ta’siri sekin nomoyon buladi. Tuproqda Fe₂O bir xil taksimlanishi quvurni pishirishda suyuk faza xosil bo’lishiga va zichligi oshirilgan sopolak olishiga sabab buladi, 0.5mm dagi uzida temiri bor pirit va sidiritko’rinishdagi minerallarnitarkibga qo’shilishi gaz xosil bo’lishiga sabab bo’ladi. Ishqoriy metallarning oksidlari pishish xaroratini pasaytirib buyumni cherepokinimustaxkamlovchi suyuk faza xosil bo’lishiga sabab bo’ladi. Massaga 5%-gacha nefelin-sienit, dala shpati yokiperlitning qo’shilishi cherepokni zichlashishiga, suv yutuvchanlikni pasayishiga va mustaxkamlikni oshishiga olib keladi.
Quvur ishlab chiqarish uchun sifatli xom ashyo I va II sinf qovushqoqlikka ega bo’lishi kerak. Quritishda qisqarish 4-9.5%, bu jarayonda kiskarish esa 17-19% dan oshmasligi kerak. Asosiy tuproqlardan tashkari quvur chereponini mustaxkamligini oshirish uchun (40% gacha) maxalliy tuprog’i (erish xarorati 1350⁰S gacha) ishlatiladi. Quvur massasiga tuproqni qisqarishini kamaytirish va buyumni pishirishdagi chidamliligini oshirish uchun shamot qo’shiladi. SHaroitga karab shamotning bir kismi (10% gacha) yirik donali kvarts qumi bilan almashtirilishi mumkin. Sir tayyorlash uchun yengil eruvchan tuprok, perlit, marganetsli ruda (tarkibida Mn 43% dan kam emas) gips va osh tuzi (tuzli sir bilan sirlash uchun ) ishlatiladi.

Aralashtirish (quruq, ikkivalli aralashtirgich)




Sirlash (sirlash mashinasi)


Kuydirish (tunnel pechi)

Saralash

Saqlash ombori